O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 Plastmassalardan detallar tayyorlash 

---

155 
Plastik massalardan turli shakldagi va o‘lchamdagi detallarni tayyorlashda
qator texnologik usullar mavjud bo‘lib, ular ichida bosim bilan quyish, siqib 
chiqarish, presslash usullari ko‘proq tarqalgan. 
1. Quyish usuli mashinasozlikda termoplastik plastmassalar (polietilen,
viniplast, polistirol, poliamid va boshqalar) dan turli shakl va o‘lchamdagi 
detallar tayyorlashda qo‘llaniladi. 1-rasmda bunday mashinaning tuzilishi va
ishlashi sxematik tarzda keltirilgan. 
Sxemadan ko‘rinadiki, bunker 7 ga kiritilgan granula yoki kukun materialni 
dozator 
8 
dan elektr qizdirgich 
4 
li silindr 
5 
ga uzatadi. Plunjer 
6 
ning chapga
1.1-jadval 
material 
Zichligi , g/sm
3 
CHo‘zilishiga 
puxaligi, 
kgk/mm
2 
Nisbiy 
uzayishi,% 
Qattiqligi NV, 
kgk/mm
2
Zarbiy 
qovushqoqligi, 
kgk/sm
2
Martens 
bo‘yicha 
issiqlikka 
damliligi 
Termoplastik plastmassalar 
Polietilin
Pliamidlar 
Fotoroplas-4 
Plivinil-xlorid 
Organik shisha 
0,93 
1,1-1,4 
2,3 
1,5 
1,2-1,8 
0,8-1,4 
5-10 
1,6-3,1 
5-7 
4 
100-300 
100-300 
250-400 
250-400 
4 
1,4-2,5 
10-15 
3-4 
- 
17 
20-160 
100-170 
100 
100 
20 
110 
80-120 
260 
170 
80-95 
Termoreaktiv plastmassalar 
Fenolformaldegitlar 
Epoksidlar 
Poldiefirlar 
Getinaks 
Tekstolit
1,2-1,6 
1,2-1,7 
1,3-1,4 
1,0-1,4 
1,4 
1,5-3,5 
2,8-7 
4,2-7 
8-10 
6,5-10 
1-5 
3-6 
2 
- 
1-3 
25-30 
- 
10-20 
25-30 
20-35 
1 gacha 
1 gacha 
1 
13-15 
25-30 
125 
- 
- 
150 
120 

---

156 
yurishida bu material silindrning qizigan zonasiga o‘tib 150—300° temperaturada 
qizib suyuqlangach, soplo 
3 
orqali 10—200 MPa bosimda pressforma 
1 
bo‘shlig‘i 
2 
ni to‘ldiradi. 
U yerda bir necha sekund saqlangandan so‘ng plunjer 6
 
dastlabki joyiga 
qaytarilgach, pressforma ajratilib detal olinadi. Bu usul serunumligi (5—20 s. da 
detal olish), mahsulotning geometrik aniqligi va tashqi yuzasining juda tekisligi 
sababli mexanik ishlov berish talab etilmaydi. 
Termoplastlardan tayyorlangan buyumlarni juda yuqori bo`lmagan hariratlarda 
qayta ishlab boshqa shakldagi buyumlar tayyorlash mumkin. Reaktoplastlardan 
tayyorlangan buyumlarni qayta eritib boshqa buyum tayyorlksh mumkin emas . 
bunga uning tarkibidagi elementlarning erish temperaturalaridagi uchuvchanligi , 
barqaror xossalarga ega bo`lmasligi va eritish jarayoning zararli ekenligi bilan 
asoslanadi.Sanoatda termoplastlar kimyo , oziq-ovqat , farmasevtika sohalarida
keng qo`laniladi.reaktoplastlar esa ayrim mehanik xossalarining yuqoriligi sababli 
elektrotexnika, elektr simlarining izolyatsiyasi va turli jihozlarning korpuslarini 
tayyorlashda qo`llaniladi. 
Thermosetting plastics formed into a permanent shape and cured or “set” by a 
chemical reaction cannot be remelted and reformed into another shape but degrade 
or decompose upon being heated to too high a temperature. Thus, thermosetting 
plastics cannot be recycled. The term