O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

4.6-rasm. Personalga ehtiyojni rejalashtirish

---

90 
Aksincha, personal soni ortiqcha bo‘lsa, buni ish vaqtidan 
ortiqcha ishlashni bekor qilish, to‘la ish kunidan to‘la bo‘lmagan ish 
kuniga o‘tish, ish haqi olmasdan ta’tilga ruxsat berish va shu kabilar 
orqali bartaraf etiladi. 
Ishlab chiqish uchun zarur bo‘lgan ishchilar soni quyidagi 
umumiy formula orqali aniqlanadi: 
S
A
=M:F
bunda: 
S
A
– ishchilarning ishlab chiqarish quvvati bo‘yicha soni; 
M –
ishlab chiqarish dasturining umumiy mehnat hajmi; 
F
– bir ishchining yillik ish vaqti jamg‘armasi. 
Ishchilar soni ish vaqti jamg‘armasi va me’yorlarni bajarish 
koeffitsiyentini hisobga olgan holda hisoblab chiqish uslubi ishchi-
larning reja sonini aniqlashda amaliyotda keng qo‘llaniladi. 
Texnologik innovatsiyalarni joriy etish orqali yangi buyumlarni 
ishlab chiqarish mehnat sarflarining ortishi natijasida qo‘shimcha 
ishchilarga ehtiyojni keltirib chiqaradi. Bunda ishchilar korxona 
uchun doimiy talab etilmaydi. Lekin korxona yangi ish o‘rinlari 
yaratar ekan qo‘shimcha ishchi kuchini doimiy shtatga qo‘shadi. Bu 
bilan ishchilarning muayyan zaxirasi tashkil etiladi. Ana shu miqdor 
quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
S
q
 = M
A
 • A/Fn • K
a
 
bunda: 
S 
– qo‘shimcha ishchi soniga ehtiyoj;
M
A
– tashkilot tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulot uchun 
talab etiladigan o‘rtacha loyihaviy mehnat sarfi; 
A
– mahsulot ishlab chiqarishning loyihaviy hajmi; 
Fn
– bir ishchi ish vaqtining nominal jamg‘armasi; 
K 
– yangi mahsulot ishlab chiqarishni o‘zlashtirish davrida ish 
vaqtidan foydalanishning amaldagi koeffitsiyenti. 
Korxona shtatlar jadvaliga kiritilgan barcha lavozimlar ishlab 
chiqarish vazifalarini bajarish uchun zarur bo‘lgan turli malakali 
xodimlar sonini anglatadi. Bu ko‘rsatkich korxonaning ishchi kuchiga 
umumiy ehtiyojini ko‘rsatadi. Ishchi kuchiga amaldagi ehtiyoj qaysi 
malakadagi qancha ishchini korxonaning o‘zidan yoki tashqi mehnat 
bozoridan ishga jalb etishni ifoda etadi. Ishchi kuchiga umumiy 
ehtiyojdan amaldagi ehtiyojga o‘tish bosqichlarini 4.1-jadvalda 
kuzatish mumkin: 

---

91