O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

8.3. Nuqtaning perspektivasi
Fazodagi A nuqtaning perspektivasini yasash uchun u 
kuzatish nuqtasi S  bilan tutashtiriladi. Hosil bo'lgan SA 
chiziq tasviroyna bilan kesishib, A nuqtaning perspekti­
vasi A tni hosil qiladi. SA chiziq bo'yicha vertikal tekislik 
o'tkazish natijasida 5 Д chiziq, gorizontal proyeksiyasi, 
ya’ni uning asosi hosil bo'ladi. Bunda S lA l bilan t chiziq 
kesishib A t nuqta va undan vertikal chiziq o'tkazilib 5/4 
bilan kesishish natijasida At nuqta topiladi (176-a, rasm).
(176-6, rasm)da esa uning ortogonal proyeksiyasi kel­
tirilgan. Bu, P tekislikni kuzatuvchiga ro'baro' qo'yish 
demakdir.
8.4. To‘g ‘ri chiziqlaming perspektivasi
T o 'g 'ri chiziqlar fazoda ixtiyoriy yoki tasviroynaga 
nisbatan parallel, perpendikular holatda berilishi mumkin
www.ziyouz.com kutubxonasi

(177-rasmda ixtiyoriy vaziyatdagi AB to ‘g ‘ri chiziqning 

perspektivasini yasash ko'rsatilgan).
Tasviroynaga parallel b o 'lm agan har qanday t o ‘g ‘ri 
chiziq u bilan albatta biror nuqtada kesishadi. A B  to ‘g ‘ri 
chiziqning tasviroyna bilan kesishgan nuqtasi M  ikkinchi 
uchi cheksizlikdagi F fokus nuqtaga borib tutashadi. F 
nuqtani topish uchun kuzatish nuqtasi S  dan AB kesmaga 
parallel chiziq o'tkaziladi. Bu chiziq tasviroyna bilan 
kesishib, cheksizlikdagi fokus nuqta F ni beradi. Endi AB 
kesmaning perspektivasini hosil qilish uchun tasvir oynada 
M F nuqtalar tutashtiriladi, A va В nuqtalar S  nuqta orqali 
o'tkazilgan chiziq M F to 'g 'ri chiziq bilan kesishib, AnBn 
nuqtalami hosil qiladi, bu AnBn to'g'ri chiziq kesmasi AB 
kesmaning perspektivasi deyiladi.
Agar A B  to'g'ri chiziqning gorizontal proyeksiyasi A'B' 
ni ham S  nuqta bilan tutashtirilsa, A[B[ to'g'ri chiziq kes­
masi, ya’ni A'B' ning perspektivasi hosil qilingan bo'ladi. 
Shunday qilib, fazodagi A B  to'g'ri chiziq kesmasi va gori­
zontal A'B' proyeksiyasining perspektivalari yasaldi.
Agar berilgan AB to'g'ri chiziqqa m to'g'ri chiziq paral­
lel qilib o'tkazilsa, uning fokus nuqtasi ham shu F nuqtada 
bo'ladi, (А В // m ). 177-6, rasmda uning ortogonal proyek­
siyasi tasvirlangan.
Har qanday yo'nalishdagi to'g'ri chiziqlaming fokus 
nuqtalari alohida-alohida bo'ladi, buning uchun kuzatish 
nuqtasidan berilgan chiziqqa parallel qilib tasviroyna bilan
www.ziyouz.com kutubxonasi

kesishguncha davom ettiriladi. Kesishgan nuqta esa shu 

to'g'ri chiziqning fokus nuqtasi hisoblanadi. Demak, har 
qanday holatdagi gorizontal to'g'ri chiziqning fokus nuqtasi 
gorizont h chizig'ida joylashadi. Bunday paytda ^ v a uning 
asosi / nuqtalar bitta nuqtada ustma-ust tushadi (178- 
rasm). Agar berilgan to'g'ri chiziqlar tasviroynaga perpen­
dikular bo'lsa, ular uchun fokus nuqta P hisoblanadi.
Agar berilgan to'g'ri chiziqlar tasviroynaga parallel ho- 
latda bo'lsa, ularning perspektivasi ham parallel joylashgan 
bo'ladi (179-rasm).