O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti

Tomchilash tahlili. Bu tahlil asosida filtr qog‘oziga shimdirilgan va uning kapillyarlarida to‘xtatilgan suyultirilgan jismlarning diffuzion tezligi qo‘yilgan.

O‘rganilayotgan suyuqlik tomchisi va reaktivlar 2x4 sm o‘lchamli uzun qilib qirqilgan filtr qog‘oziga joylashtiriladi, qaysiki izlanayotgan element dog‘larining rangi bo‘yicha aniqlanadi. Agar reaksiyalar izlanayotgan element bilan oson eriydigan tuz hosil qilsa, bu tomchi chetga olib chiqiladi va halqa shaklida ochiladi. Tahlil asosan shunga bog‘liqki, unda izlanayotgan element tomchining ma’lum bir qismida reaktiv yordamida konsentratsiyalanadi va bu element reaktivlar yordamida ochilib, unga bog‘liq maxsus ranglar hosil bo‘ladi.

Element dog‘ining rangi bo‘yicha aniqlash. Qo‘rg‘oshinni aniqlash uchun Rb-minerali eritilgan sinalayotgan suyuqlik filtr qog‘oziga qo‘yiladi. Nam dog‘ning o‘rtasiga 5%li kaliy iodid aralashmasi tomiziladi. Natijada sarg‘ish rangli reaksiya sodir bo‘ladi va bu qo‘rg‘oshinni ifodalaydi.

Halqa rangi bo‘yicha aniqlash. Znni aniqlash uchun aralashma filtr qog‘oziga o‘tkaziladi va nam dog‘ning o‘rtasiga Su(NO₃)₂ va NgS1₂+KSNS eritmalaridan tomiziladi. Natijada dog‘ atrofida ko‘kimtir-binafsha rangli halqa hosil bo‘ladi. Agar aralashmada Zn juda ko‘p bo‘lsa, Cu va Zn ning simob-rodanli kompleks tuzlari dog‘ hosil qiladi. Agar Zn yo‘q bo‘lsa, Cuning simob-rodanli kompleks tuzlari sarg‘ish-yashil dog‘lar hosil qiladi.

Sinalayotgan suyuqlikdagi to‘rt elementdan birini bitta reaktiv yordamida aniqlash. Bir necha elementlarni aniqlash uchun reaktivlar to‘plami tanlab olinadn. Masalan, agar aralashmadan temir, molibden, mis va uran elementlaridan birini aniqlash kerak bo‘lsa, 5%li sariq qon tuzi eritmasida rangli cho‘kmalar hosil qilinadi. Temir oksidi bo‘lsa, havo rang dog‘ paydo bo‘ladi, mis oksidi bo‘lsa – pushti-jigarrang, molibden oksidi bo‘lsa – jigar rang, uran oksidi bo‘lsa – shokoladdek jigarrang dog‘ hosil bo‘ladi. Agar eritmada bu elementlardan bir nechtasi qatnashsa, undan bir elementni ajratib olish uchun markirovkali reaktivlar qo‘llanadi yoki boshqa reaksiyalar natijasida kerakli elementlar ochiladi.