O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent moliya instituti



Download 6,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet109/219
Sana18.08.2021
Hajmi6,56 Mb.
#151229
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   219
Bog'liq
budjet tizimi

Ikkinchimodel 

– 

soliqqatortishbazasidanbirgalikdafoydalanish. 



BumodeldanRossiyaFederatsiyasidafoydalanilishinikuzatishimizmumkin. 

Xususan,  korxonafoydasigasoliqstavkasi  20%  nitashkiletadi,  uning  2% 

dagimiqdoriFederalBudjetgatushishiko’zdatutilganbo’lsa, 

qolgan 


18%iRF 

sub’ektlari ixtiyoridaqoladi.  

 

Uchinchimodel 

– 

butunmamlakathududidayagonastavkadasoliqqatortiladigananiqsoliqlardankelibt



ushadigandaromadlarniturlidarajadagibudjetlaro’rtasidame’yoriytaqsimlash. 


 

 

22 



      

 

Bundasoliqlarningbudjetlararotaqsimotiasosidaturlixilmezonlaryotishimumkin: 



aholisoni, 

biror-birhududninggeografikjoylashuvi, 

iqtisodiyahvolivah.k. 

Soliqlarnitaqsimlashmiqdorivatartibiturlimuddatlargao’rnatilishimumkin. 

Umumdavlatsoliqlariningbirqismitegishlidavlatorganitomonidano’rnatilganme’y

orlarbo’yichabudjettizimibo’g’inlario’rtasidataqsimlanadi. 



Hozirgi  kunda,  shtatlar  hamda  markaz  o’rtasidagi  fiskal  vakolatlar 

konstitutsiyada  aniq  va  deyarli  hech  qachon  raqobat  qila  olmaydigan  qilib  

belgilangan.  Markaz  ishlab  chiqarayotgan  (inson  iste’moli  uchun  ishlab 

chiqariladigan  alkogolli  ichimliklar,  opium,  narkotiklar  va  boshqalardan 

tashqari) tovarlardan soliq undirish vakolatiga ega, hamda o’z vaqtida shtatlar 

esa  o’sha  tovarlar  savdosiga  soliq  solish  vakolatiga  ega.  Davlatlararo 

savdolarda esa markaz ham soliq undirish vakolatiga ega bo’ladi (Savdolardan 

markaziy  soliq),  biroq,  soliq  aynan  biror  davlat  bilan  bo’lgan  munosabatlar 

shakllangandagina  ushlab  qolinadi.  Xizmatlar  bo’yicha  esa,  faqatgina  markaz 

yakka holda xizmat ko’rsatishni soliqqa torta oladi.Shunga qaramasdan shtatlar 

mamlakatga  olib  kirilayotgan  yoki  Hindistondan  olib  chiqib  ketilayotgan  har 

qanday  tovarlar  savdosiga  soliq  sola  olmaydi,  bunda  markaz  ushbu  soliqni 

qo’shimcha  majburiy  bojxona  yig’imlari  shaklida  undirib  oladi.  Ushbu 

qo’shimcha majburiy bojxona yig’imi aksiz, savdodan soliq, hukumat  QQSi va 

mahalliy  ishlab  chiqarilgan  tovarlardan  undiriladigan  boshqa  soliqlarni 

balanslashtiradi.  GSTni    amaliyotga    joriy  etish,  bir  vaqtning  o’zida  markaz 

hamda  shtatlarning  GSTni  yig’ib  olish  imkoniyatlarini  kengaytirish, 

Konstitutsiyaga    o’zgartirishlar  kiritishni  taqozo  etadi.  Markazga  hamda 

shtatlarga GSTni undirish uchun bir vaqtning o’zida yurisdiksiya belgilash, ikki 

taraf o’rtasidagi GSTni yig’ish tuzilmasi, loyihalashtirish va amaliyotga tatbiq 

etishni  ta’minlay  oluvchi  noyob  institutsional  mexanizmni  yaratishni  talab 

qiladi.    Bunday  mexanizm  samarali  bo’lishi  uchun  u  konstitutsion  kuchga  ega 

bo’lishi lozim. 

 Konstitutsiyaning 122-moddasiga tuzatish (o’zgartirish). 




 

 

23 



      

 

Yuqoridagi    va  boshqa  savollarga  javob  topish  maqsadida  2011-yil  22-



martda  Lok  Sabhada  Konstitutsiyaga  115-o’zgartirish  kiritildi.  Aytib  o’tilgan 

tuzatish 15-Lok  Sabha tugatilguncha  amalda  bo’ldi.2014-yil 19-dekabrda esa 

16-Lok  Sabha,  Konstitutsiyaga  122-o’zgartirish  kiritildi.  Ushbu  qonun  loyihasi 

ma’lum  turdagi    tovarlardan    tashqari  barcha  tovarlarni  yetkazib  berish  va 

xizmat ko’rsatishga GST undirishni nazarda tutadi. Soliq xuddi ikki karrali GST 

kabi  markaz  va  shtatlar  o’rtasida  o’zaro  hisoblanadi.  Parlament  esa 

davlatlararo savdolar  yoki  tovar  va xizmatlar importidan  GST undirishning 

mutlaq  vakolatiga  ega  bo’ladi.  Markaziy  hukumat  GSTga  qo’shimcha  tarzda 

tamaki va tamaki mahsulotlariga aksiz solig’ini solish huquqiga ega bo’ladi.  

GSTC  a’zolarining  teng  yarmi  GSTC  yig’ilishlarida  kvorum  shakllantira 

olishi mumkin. GSTC yig’ilishlarida qarorlar jami ovozlarning eng kamida 3/4 

qismidan    ortig’i    berilgandagina  qabul  qilinishi  mumkin.  Markaz  jami 

ovozlarning  1/3  qismini,  barcha  shtatlar  esa  birgalikda  umumiy    ovozlarning 

2/3 qismini bera oladi. 

 CGST  va  SGST  orasidagi  yig’imlarga  oid  qonun,  qoida  va  jarayonlar 

maksimal darajada  ikki taraf o’rtasida kelishiladi. 

 GST va Markaz-Shtat moliyaviy munosabatlari 



Hozirgi  kunda,  shtatlar  hamda  markaz  o’rtasidagi  fiskal  vakolatlar 

konstitutsiyada  aniq  va  deyarli  hech  qachon  raqobat  qila  olmaydigan  qilib 

belgilab qo`yilgan. Markaz ishlab chiqarilayotgan (inson iste’moli uchun ishlab 

chiqariladigan  alkogolli  ichimliklar,  opium,  narkotiklar  va  boshqalardan 

tashqari) tovarlardan soliq undirish vakolatiga ega, hamda o’z vaqtida shtatlar 

esa  o’sha  tovarlar  savdosiga  soliq  solish  vakolatiga  ega.  Davlatlararo 

savdolarda esa markaz ham soliq undirish vakolatiga ega bo’ladi (Savdolardan 

markaziy  soliq),  biroq,  soliq  aynan  biror  davlat  bilan  bo’lgan  munosabatlar 

shakllangandagina  ushlab  qolinadi.  Xizmatlar  bo’yicha  esa,  faqatgina  markaz 

yakka  holda  xizmat  ko’rsatishni  soliqqa  torta  oladi.  Shunga  qaramasdan 

shtatlar  mamlakatga  olib  kirilayotgan  yoki  Hindistondan  olib  chiqib 


 

 

24 



      

 

ketilayotgan  har  qanday  tovarlar  savdosiga  soliq  sola  olmaydi,  bunda  markaz 



ushbu  soliqni  qo’shimcha  majburiy  bojxona  yig’imlari  shaklida  undirib  oladi. 

Ushbu  qo’shimcha  majburiy  bojxona  yig’imi  aksiz,  savdodan  soliq,  hukumat 

QQSi  va  mahalliy  ishlab  chiqarilgan  tovarlardan  undiriladigan  boshqa 

soliqlarni  balanslashtiradi.  GSTni  amaliyotga  joriy  etish,  bir  vaqtning  o’zida 

markaz  hamda  shtatlarning  GSTni  yig’ib  olish  imkoniyatlarini  kengaytirish 

Konstitutsiyaga  o’zgartirishlar  kiritishni  taqozo  etadi.  Markazga  hamda 

shtatlarga GSTni undirish uchun bir vaqtning o’zida yurisdiksiya belgilash, ikki 

taraf o’rtasidagi GSTni yig’ish tuzilmasi, loyihalashtirish va amaliyotga tatbiq 

etishni  ta’minlay  oluvchi  noyob  institutsional  mexanizmni  yaratishni  talab 

qiladi.    Bunday  mexanizm  samarali  bo’lishi  uchun  u  konstitutsion  kuchga  ega 

bo’lishi lozim.

1

 

 

 



Nazorat uchun savollar. 

 

1.  Budjet daromadlari nima va uning  tarkibi? 

2.  Budjet  daromadlarining  tuzilish  tartibi  qanday? 

3.  Soliq  belgilari  qanday? 

4.  Soliq  tizimi  va  soliqqa  tortish  tamoyillariga  qaysilar  kiradi? 

5.  Xalqaro  amaliyotda  soliq vakolatlarini  budjetlar o`rtasida  

taqsimlashning  qaysi  modellari  mavjud? 

 


Download 6,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   105   106   107   108   109   110   111   112   ...   219




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish