O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti

 
 
 

---

14- Mavzu. O`quv ustaxonasini tashkil etish va jihozlash.
Mehnatni ilmiy tashkil etish 
REJA: 
1. O`qituvchining ish o`rni.
2. O`quvchilik ish o`rni.
3. Asbob uskunalar va moslamalar.
4. Sanitariya va gagiena talablari. 
 
Tayanch iboralar 
O`quv ustaxonasi, Ish o`rinlari, Mehnatni ilmiy tashkil etish, Uslubiy kabinetlar,
Xavfsizlik texnikasi 
O`qituvchining ish o`rni o`quv - ishlab chiqarish jarayonini tashkil qilishda 
asosiy zvenodir. O`qituvchining ish o`rni mashg’ulotlarni samarali o`tkazish va ish vaqtining 
bekor ketishini kamaytirishni ta’minlashga yordam berishi kerak. U o`quvchilarga o`zlarini 
ish o`rinlarini 
Dastgohlar konstrO’qsiyalari so`zlovchi qurilmaga ega bo`lishi, ular yordamida 
dastgohlarni o`quvchilarning bo`yiga qarab moslash shuningdek dam olish uchun qulay 
aylanuvchi o`rindiqlar yozish va grafik ishlar uchun so`riluvchi planiyatlar bilan ta’minlashi 
kerak. Havfsizlik texnikasi bo`yicha muhofaza turlari dastgohga mahkamlanishi va zarur 
bo`lgan dastgoh stuli tagiga olib qo`yilishi mumkin bo`lsin. 
Barcha ehtiyot asboblar va moslamalar turadigan xonalarida shunday tartib saqlanishi 
kerakki, ulardan har birini toyish uchun o`qituvchi juda oz vaqt sarflasin. Masalan, parta, 
o`lchov asboblari, plakatlar tegishli o`lchovlari yozib qo`yilgan qutichada joylashgan bo`lishi, 
ancha ogirroq moslamalar pastki javonlarda, bir muncha engillari yuqoriroqda turishi kerak. 
Omborxonada materiallar va ishga yaroqli chiqindilar markalari, navlari, o`lchovlari 
va turlariga qarab ajratilishi zarur, ular oldiga boriladigan yo`l qulay hamda tusiqsiz bo`lishi 
kerak. 
Ko`rgazmali qurollarni (plakatlar, sxemalar jadvallari, maketlar, mavzu ko`rgazmali 
taxtaga, buyum namunalarini saqlash uchun yozilgan va tartib nomeri qo`yilgan tegishli 
yashiklar va uyalar bo`lishi lozim, bu esa o`qituvchiga istagan vaqtida oz vaqt sarflab kerak 
qo`llanmani topa olishiga imkon beradi. 
Mehnat va kasb ta’limi o`qituvchisining ish o`rnida mehnat usullarini, ko`rgazmali 
qurollarni; shuningdek o`quv filmlarini namoyish qilish uchun barcha sharoitlar yaratilishi 
kerak. 
O`quv ishlab chiqarish ishlarining ro`yxatlari ham, o`quvchilarni ish o`rinlariga 
almashlab qo`yish grafiklari ham yaxshilab bezatilgan va o`quvchilar ko`radigan qilib osib 
qo`yilishi kerak. Shu erning o`zida oddiy va sanitariya yo`llaridagi navbatchilar grafigi 
muntazam bajariladigan ishlar ro`yxati osib qo`yiladi. 
O`quv ustaxonalaridagi mashg’ulotlar vaqtyda o`qituvchi darslar orasida tanaffus 
berishi, o`quvchilarga ustaxonani yaxshilab shamollatish va Mehnat faoliyatini davom ettirish 
uchun normal sharoitni tanlash, o`zlari esa bu vaqtda dam olish uchun ustaxonadan chiqib 
turishlarini taklif qiladi. O`quv ustaxonalaridagi asbob- uskunalar va jihozlarni yaxshi saqlash 
uchun ularning har biriga bir o`quvchi biriktirib quyiladi. U ana shu asboblarini yaxshi 
saqlanishi va qasddan buzilmasligi uchun o`qituvchi va jamoa oldida javob beradi. Yaxshi 
tashkil etilgan o`quv ustaxonasi navbatdagi mashg’ulotga tayyorgarlik ko`rish uchun unchalik 
ko`p vaqt talab qilinmaydi. Mehnat va kasb ta’limi o`qituvchisi uchun bu narsa juda 
muhimdir, gulni boshqa guruhda bo`ladigan mashg’ulotga tayyorgarlik ko`rish uchun uni 
vaqti juda tigis bo`ladi. Shu sababli pedagoglar mehnatini ilmiy asosda tashkil etish nuqtai 
nazaridan o`quv ustaxonalarida mashg’ulotlarini to`g’ri tashkil etilishi, texnologiya ta’limi 
o`qituvchisi uchun o`quv vaqtidan anchagina tejab qolish imkonini beradi. Ustaxona o`quv 

---

programmasida ko`zda tutilgan barcha ish harakatlarini qulay xolda o`tilishi uchun yarokdi 
bo`lishi lozimdir. 
Ustaxonada sinflarga o`xshab o`qituvchining ish o`rni bo`lishi zarur. O`qituvchi o`z 
o`rnidan butun mehnat operasiyalarni (ish harakatlarini namoyish qilayotgan usullarini 
o`qituvchilarning bemalol o`z ish o`rnidan ko`rishga muvofiq bo`lishi kerak), shuning uchun 
o`qituvchining ish o`rin xoldan 20-30 sm balandroq turishi lozim va o`quvchilar dastgohlarga 
nisbatan 90 gradus burub qo`yiladi.