O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi markazi

O'lchash xatoliklari 
O'lchash usulini yoki o'lchov asbobini eskirishi natijasida o'lchashda xatoliklar sodir 
bo'ladi. Asosiy va qo'shimcha xatoliklar mavjud. Meyor bo'yicha yo'l qo'yiladigan 
xatolikka asosiy xatolik deb ataladi. Agar tashqi muhit ta'sirida (namlik, magnit yoki 
elektr maydon) xatolik sodir bo'lsa, bu qo'shimcha xatolikni vujudga keltiradi. 
Muhandislik hisob - kitoblarda quyidagi xatoliklar hisoblanadi: 
1.Absolyut xatolik - o'lchov asbobining ko’rsatishi bilan o'lchanayotgan 
kattalikni haqiqiy qiymati o'rtasidagi farq 
x
k





(1.1.) 
bu yerda :
k
a
- asbob ko'rsatishi; 

---

10 
x
a
- o'lchanayotgan kattalikni haqiqiy qiymati. 
Absolyut xatolikni teskari ishorali qiymatiga - tuzatish deb ataladi.
2.Nisbiy xatolik-absolyut xatolikni o'lchanayotgan kattalikni haqiqiy qiymatiga 
nisbatini foizlarda ifodalanishi:
%
100




x
a
; (1.2) 
3. Keltirilgan nisbiy xatolik - absolyut xatolikni asbob shkalasi diapazoniga 
nisbatini foizlarda ifodalanishi: 
%
100



N
C
; (1.3) 
bu yerda: N= 
min
max
N
N

- asbob shkalasi diapazoni. 
Keltirilgan nisbiy xatolikni eng katta qiymatga - aniqlik klassi deb ataladi. 2 xil aniq 
klassi mavjud: 1) nisbiy xatolik bo'yicha; 2) absolyut xatolik bo'yicha. 
Kontrol' o'lchov asboblarini quyidagi aniqlik klasslarida farqlaydilar: 0,005;0,02; 
0,05; 0,1; 0,2; 0,5 (0,6); 1; 1,5 (1,6);2,5; 4; 6. 
O'lchash xatoliklari sistematik, tasodifiy va sub'ektiv turlarga bo'linadi. 
Aniq qonun bo'yicha o'zgaruvchi yoki o'zgarmas xatoliklarga sistematik xatolik deb 
ataladi (masalan, o'lchash asboblari konstruksiyasini eskirishi, graduirovkani 
noto'g'ri o'tkazilganligi, tashqi muhitni ta'siri va ekspluatatsiya sharoitini yomonligi 
sababli yuzaga keladi).Tasodifiy xato bo'lishi oldindan ma'lum emas. Sub'ektiv 
xatolik o'lchashni o'tkazayotgan sub'ekt tomonidan sodir etiladi (masalan, asbob 
bilan noto'g'ri munosabatda bo'lish yoki asbob ko'rsatishini noto'g'ri yozib olinishi, 
asbobni ishga tushirish yoki o'rnatish va boshqalar).