O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat konchilik instituti «energo mexanika» fakulteti

Bortsiz manometrni shchitning paneliga o’rnatish (a) va havonig yoki 
agressiv gazlarning bosimini masofadan o’lchashda manometrni o’rnatish 
sxemasi (b): 1-vint, 2-old tomondagi halqa; 3-manometr, 4-planka, 5-gayka, 6-
shchitning paneli, 7-tashlama gaykali pinnel, 8-uch yo’lli jo’mrak, 9-
birlashtiruvchi truba, 10-berkitish ventili, 11-texnologik quvuryo’l. 
Manometrlarni bevosita quvuryo‟llarga yoki texnologik uskunaga 
o‟rnatganda birikmaning o‟zaro izch birikishini ta‟minlash zarur. Biriktirish nippeli 

---

va manometrning o‟zi charm, fibra, paronit, qo‟rg‟oshin, yoki kuydirilgan mis 
qistirmalar bilan zichlanadi.
10-jadval. Suyuqliklar uchun mo‟ljallangan tortish o‟lchagichlar, bosim 
o‟lchagichlar va tortish-bosim o‟lchagichlarni talab etilgan o‟lchash chegaralriga 
qarab o‟rnatish burchagi 
O’lchash 
chegaralari, mm suv 
ustuni 
Qiyalik 
burchagi, 
O’lchamlar, mm
L 
H 
A 
B 
0,25 
5036 
460 
166 
348
34
0-40 
9002 
459 
194 
346,5 62
0-63 
15010 
452 
241 
342
98
0-100 
23015 
444 
289 
331
147
0-160 
39000 
405 
378,5 286
230
Bosimni 
va 
vakuumni 
masofadan 
o‟lchaganda 
manometrlar, 
manovakuummetrlar va bir o‟ramli prujinali vakuummetrlarni biriktirish 
trubalarining uzunligi 100 m dan, ko‟p o‟ramli prsujinali va silfonlilar uchun esa 
30 m dan oshmasligi lozim. Biriktirish trubalari 9 bosimni olish joyida texnologik 
quvuryo‟l 11 tomonga yoki unga teskari tomonga 1:50 nishablik bilan yotqiziladi. 
Bosimni olish joyidan 500 mm oraliqda berkitish ventili 10 o‟rnatiladi. 
Birlashtirish trubasi manometr 3 ga nippel 7 va tashlama gayka yoradmida 
birlashtiriladi. Asbob oldida birlashtirish trubalarini puflab tozalash va 
manometrning ko‟rsatishini tekshirish uchun uchl yo‟lli jo‟mrak 8 o‟rnatiladi.
Tortish o‟lchagichlar, bosim o‟lchagichlar va tortish-bosim o‟lchagichlar 
shchitlarga yoki bevosita texnologik uskuna yonida o‟rnatiladi. Suyuqlikni 
asboblar atrof muhit temperaturasi 300C dan yuqori ko‟tarilmaydigan joylarga 
o‟rnatiladi. Boshqa asboblar uchun atrof muhit temperaturasi 10-600C chegarada 
bo‟lishi lozim. Asboblar tik holatda yoki asbobning ichiga joylashtirilgan sath 
ko‟rsatkich boyicha o‟rnatiladi.
Suyuqlik bilan ishlaydigan tortisho‟lchagich, bosimo‟lchagich va tortish-
bosim o‟lchagichlarning qiyalik burchagi o‟lchashlar chegarasiga bog‟liq (10-
jadval). Qiya o‟rnatiladigan tortish bosimo‟lchagichlar millimetrlardagi suv ustuni 
boyicha darajalangan va rang berilgan etils pirti bilan to‟latilgan. Olish qurilmasi 
o‟rnatilgan joydan absobgacha bo‟lgan oraliq 3-5 m bo‟lishi lozim. Suyuqlik bilan 
ishlaydigan TNJ-N tortish-bosimo‟lchagichini devorga o‟rnatish namunasi 
namunasi quyidagi rasmda tasvirlangan.
Asboblarga ulanadigan impuls yo‟llari choksiz 10X2 yoki 14X2 po‟lat 
trubalar (GOST 8734-75) yoki diametri Duq15 mm li suvgaz o‟tkazish trubalari 

---

(GOST 3263-75)dan yasaladi. Impuls yo‟llarining trubalari suyuqlik bilan 
ishlaydigan tortish bosim o‟lchagichlarga ichki diametri 6-8 mm li rezina 
naychalar yordamida birlashtiriladi. Bosimni o‟lchashda impuls trubkalari 
asbobning "Q" ishoralir shtuseriga, vakuumni o‟lchashda esa "-" shtuseriga 
ulanadi.
Bosimlar farqini differensial tortish bosimo‟lchagich bilan o‟lchashda bu 
asbobga ikkita impuls trubkasi ulanadi: jumladan, yuqori muloq bosim trubkasi 
"Q" ishorali shtuserga, kam bosim trubkasi esa "-" ishorali shtuserga ulanadi.
Suyuqlik bilan ishlaydigan tortish o‟lchagichlar, bosim o‟lchagichlarv a 
tortish bosimo‟lchagichlar shchitning paneliga yoki maxsus konstruksiyaga boltlar 
bilan mahkamlanadi.
Membranali 
tortisho‟lchagichlar, 
bosimo‟lchagichlar 
va 
tortish 
bosimo‟lchagichlar shchitlarning panellariga yoki devorga (maxsus konstruksiyalar 
yordamida) cho‟ktirib o‟rnatiladi va asboblar to‟plamidagi vintlar bilan 
mahkamlanadi. Impuls trulbkalari asbobning orqa devoriga keltirilib, uning 
shtuserlariga 10X2 rezina naychalar bilan birlashtiriladi. Rezina naychalarning 
shtuserlarga zich birikishi uchun ulangan joy yumshoq sim bilan o‟rab bog‟lanadi. 
TNJ-N suyuqlikli tortish bosimo‟lchagichni 
devorga o‟rnatish: 1,2-manfiy va musbat 
trubkalar, 3-kronshteyn, 4-rezina naycha. 
Membranali 
tortisho‟lchagich, 
bosimo‟lchagich 
va 
tortish 
bosimo‟lchagichlarni o‟rnatish (a) 
va shchitning old panelida asbobni 
o‟rnatish uchun qirqish (b):1-asbob, 
2-dyubel, 3-kronshteyn, 4-vint 

---