O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

 
Ilmiy g’oya — ilmiy bilishning birinchi shaklidir. G’oya — tadqiqot maqsadini, 
uning yo’nalishi va mohiyatini ifodalaydigan ilmiy bilish shaklidir.
 
G’oya o’z 
tabiatiga ko’ra — fikrdir, u tadqiqotchi miyasida uning amaliy va nazariy faoliyati 

---

142 
asosida paydo bo’lib, borliqning to’g’ri yoki xato in’ikosidir. 
Ilmiy bilishda g’oya muhim rol oynaydi. Aniq g’oya tug’ilmaguncha, biror 
sohada tadqiqot olib borish mumkin emas. Har bir g’oya ma’lum tayyorgarlik, 
mushohada asosida, muayyan sohada fikr yuritish natijasida paydo bo’lib, unda 
tadqiqotchining amaliy va nazariy tajribalari umumlashgan bo’ladi. 
Muammo — 
ilmiy bilishning hali bilib olinmagan va hal qilinmagan, lekin 
bilinishi va hal qilinishi lozim bo’lgan bilim shaklidir. 
Muammo, odatda,tadqiqotchining biror bilish obektiga oid yangi dalillarni 
to’plagan, lekin bu dalillarni mavjud bilimlari bilan izohlashi mumkin bo’lmaganda, 
bu dalillar eski bilimlar tizimiga sig’may, o’zlarining yangicha bayonini talab qila 
boshlaganda tug’iladi. Muammoning tug’ilishi va qoyilishi ilmiy bilish jarayonining 
eng muhim momentlaridan biridir. Muammoni aniqlash — ilmiy bilishda ishning 
yarmini hal qilish demakdir. 
Kundalik hayotda muammoni, ko’pincha, savol yoki biror masala bilan 
aralashtirib qo’llashadi. Ilmiy bilishning shakli sifatida, muammo savol va masaladan 
farq qiiadi. Xususan, savolga javob berish yoki masalani yechish doimo oldingi bilim 
asosida amalga oshadi. Muammoni esa oldingi hosil qilingan bilimlar doirasida turib 
hal qilib bo’lmaydi. Buning uchun yangi dalillar, ma’lumotlar to’plash, ularni 
yangicha izohlash, shu paytgacha mavjud bo’lgan eski bilim doirasidan chiqish talab 
qilinadi. 
Muammolar ham g’oyalar kabi, haqiqiy va soxta (yolg’on) muammolardan 
iborat bo’ladi. Haqiqiy muammolar ilmiy dalil va fanlaming qonunlaridan kelib 
chiqsa, soxta muammolar ilmiy dalillar va fan qonunlariga zid keladi. 
Ilmiy bilish jarayonida muammolarni hal qilishda ko’plab gipoteza 
(faraz)laming paydo bo ‘lishi mumkin.