O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti ahmadaliyev A’zamjon Rustamovich. «Kurashchilarning tehnik tayorgarligini mahsus harakatli o`yinlar yordamida rivojlantirish uslubiyoti»

1.2.Sportchilarni tayyorlash va jismoniy sifatlarni shakllantirishda maxsus harakatli o’yinlarng majmuasi.

1.Ro`molchani tortib ol. O`yinning tavsifi. Qatnashchilar juftlarga bo`linadi. Har bir o`yinchining vazifasi – raqibdan ro`molchani tortib olish va unga shunday qilishga yo`l qo`ymaslik. Ro`molchani birinchi bo`lib tortib olgan g’alaba qozonadi. Qoidalar: raqibning qo`lidan ushlab bo`lmaydi, o`yinchini turtish ta`qiqlanadi.

Variantlar: ro`molchalar o`yinchilarning old tomonida, belida bo`ladi; ro`molcha o`yinchalarning o`ng yoki chap tomonida mustahkamlanadi; ro`molcha o`yinchilarning orqa tomonida belida bo`ladi; tizzada turib o`ynash mumkin; ro`molchani o`yinchilarning boldiriga bog’lash mumkin; juft-juft bo`lib o`ynash mumkin; jamoalarga bo`linib o`ynash mumkin

2.Oyoqlar bilan oyoq kaftini bosish. O`yinning tavsifi. Qatnashchilar juftliklarga bo`linadi. O`yinchilar qo`llarini bir-birlarining elkalariga qo`yadilar.O`yinchalarning vazifasi – raqibning oyoq kaftiga imkoni boricha ko`proq marta o`z oyog’ining uchini tekizish.

Qoidalar: maydoncha bo`ylab harakat qilib, raqibga o`z oyog’ini bosishga yo`l qo`ymaslik va qo`llarni elkadan tushirmaslik.

Variantlar:- nomdosh oyoqqa faqatgina chap yoki faqat o`ng oyoqni tegizish;- tanlagan xoxlagan oyoqni tekizish mumkin.

3. Ladushki(qarsak chalish). O`yinning tavsifi. Polda diametri 3m. bo`lgan doira chiziladi. Ikki o`yinchi tanlab olinadi va ular doira ichiga kirib, tik turish holatida turadilar. Har bir o`yinchining vazifasi, raqibga chap berib, uning tizzasi ostida qarsak chalish va raqibiga shu usulni amalga oshirishga yo`l qo`ymaslik. O`yin davomida ko`proq qarsak chalgan o`yinchi g’olib hisoblanadi.

Qoidalar: O`yinchilarga ushlab olishlar va doiradan chiqish ta`qiqlanadi.

Variantlar: Faqatgina oldindan kelishib olingan oyoqqa qarsak chalish mumkin; qarsakni hoxlagan oyoq ortida bajarish mumkin.

4.Doiradan turtib chiqarish. O`yinning tavsifi. Diametri 3-4m. doira ichiga ikki o`yinchi turadi. Signaldan keyin bir-birining elkasiga qo`llarini qo`yib doiradan turtib chiqara boshlaydilar. Har bir o`yinchining vazifasi- raqibni doiradan turtib chiqarish.

Qoidalar: o`yinchi bir oyog’i bo`lsa ham doira tashqarisiga chiqsa mag’lub bo`lgan xisoblanadi.

Variantlar: Turtib chiqarishni ko`krak bilan amalga oshirish mumkin, bunda qo`llar orqada bo`lishi kerak; turtib chiqarishni elka bilan amalga oshirish mumkin, bunda qo`llar ishtirok etmaydi; o`yinchilardan biri orqasi bilan turganda, raqibni qo`llar bilan turtib chiqarish mumkin.

5.To`pni egallab ol. O`yinning tavsifi. Ishtirokchi tik yoki tizzada turgan holatda. Ular ikki qo`llab to`pni ushlaydilar. Har bir o`yinchi signal bo`yicha to`pni tortib olib, boshlari uzra ko`taradi.

Qoidalar: ushlab olinganda qo`llarning holati bir xil bo`lishi kerak. Agar o`yin tik holatda o`tkazilayotgan bo`lsa, gilam(pol)ga yiqilish ta`qiqlanadi.

Variantlar: O`yinni o`tirgan holatda o`tkazish mumkin; tizzalab o`tirib o`ynash mumkin; qoringa yotib o`tkazish mumkin; o`yinni tik turib o`tkazish mumkin.

6. Xo`rozlar jangi. O`yinning tavsifi. Diametri 3-4m. doiraga ikki o`yinchi turadi. Signaldan keyin o`ynovchilar, bir oyoqda sakrab, qo`llarini orqaga qilib, elkalari bilan turtib raqibni ikki oyoqda turishga(muvozanatni yo`qotib) yoki aylanadan chiqarishga harakat qiladilar. Raqibni muvozanatdan birinchi bo`lib chiqargan g’olib hisoblanadi.

Qoidalar: ongli ravishda qo`pol harakat qilish ta`qiqlanadi. O`yinni faqat signaldan keyin boshlash mumkin.

Variantlar: tayanchchi yo`q oyoqni qo`l bilan ushlab turish kerak; sakrayotgan oyoqni alishtirish mumkin, biroq ikki martagacha; raqibni ko`krak bilan turtish mumkin.

7. To`p uchun kurash. O`yinning tavsifi. Ikki qatnashchi erda o`tirib 2 metr oralig’ida bir-biriga elkama-elka o`tiradilar. Ularning o`rtasida to`p joylashtiriladi. Rahbarning signali bilan o`yinchilar to`pni ushlab olishlari kerak. Birinchi bo`lib to`pni egallagan g’olib bo`ladi.

Qoidalar: to`p raqiblarning o`rtasiga qo`yiladi.Raqib bilan atayin to`qnashgan o`yinchi mag’lub hisoblanadi.

Variantlar: o`yinni tik turib o`ynash mumkin; o`yinni murakkablashtirish uchun to`pning kichikrog’idan foydalanish mumkin.

8. Maskirovka.

O`yinning tavsifi. Ikki o`yinchi yuzma-yuz turadilar. Rahbarning signali bo`yicha o`yinchi raqibining gavdasidan ushlashga harakat qiladi. Bu paytda raqibi maydoncha bo`ylab harakatlanib, faol qarshilik qilishi kerak.

Qoidalar: o`yinchilarga maydonchadan chiqish ta`qiqlanadi. Raqibini gavdasidan ushlab olgan g’olib hisoblanadi.

Variantlar: raqibga hujum qilayotib, uning gavdasidan ushlab, qo`llarni orqasida birlashtirib.

9.O`ynoqi chumchuqchalar. O`yinning tavsifi. Diametri 3m. bo`lgan doiraga etaklovchi kiradi. Qolgan o`yinchilar doiraning tashqarisida turadilar. Rahbarning signali bo`yicha chumchuqchalar doiraga sakrab kiradilar va sakrab chiqadilar. Etaklovchi doiradan sakrab chiqishga ulgurmagan chumchuqni ushlab olishga harakat qiladi.

Qoidalar: doiradan yugurib o`tgan yutqazgan hisoblanadi. Yetaklovchilar ikki-uch chumchuqni ushlagandan keyin almashtiriladi.

Variantlar: doiraga bir oyoqda sakrab kirish mumkin; ikki oyoqlab sakrab kirish mumkin.

10. 
    Kaftlar bilan to`qnashish
    

O`yinning tavsifi. O`yinchilar juft-juft bo`lib bir-birlariga qarama-qarshi turadilar, oyoq kaftlari birlashgan. Qatnashchilar kaftlari bilan urib raqibni muvozanatdan chiqarishga harakat qiladilar.

Qoidalar: zarbadan oyog’ini ortga surgan mag’lub hisoblanadi. Shundan keyin o`yin yangidan boshlanadi.

Variantlar: o`yinni tik holda o`ynash mumkin; tizzalab turib o`ynash mumkin; yarim o`tirgan holda o`ynash mumkin.

11.Cho`nqayib o`tirib turtib chiqarish. O`yinning tavsifi. Diametri 3m. bo`lgan doira ichiga ikki o`yinchi kiradi, cho`nqayib o`tirib qo`llari bilan boldirdan ushlaydilar. Ularning vazifasi – elka bilan turtib raqibni muvozanatdan chiqarib, qo`llari, tizzalari yoki ketlari bilan gilamga tekizish.

Qoidalar: doiradan tashqariga chiqish mumkin emas. Bellashuv 30 soniya davom etadi. Raqiblar bir-birlarini enga olmasalar durang e`lon qilinadi.

Variantlar: o`yinni boshlang’ich holatda qo`llarni bosh orqasiga qo`yib o`ynash mumkin; qo`llarni tizzaga qo`yib o`ynash mumkin.

12.Chiziqdan tortib o`tkazish. O`yinning tavsifi. Ikki jamoa chiziq bo`ylab bir-birlariga teskari qarab turadilar. Signaldan keyin har bir o`yinchi raqibini chiziqdan tortib olishga harakat qiladi. O`z tomoniga ko`proq o`yinchilarni tortib olgan jamoa g’olib hisoblanadi.

Qoidalar: ikki oyog’i bilan chiziqdan o`tgan o`yinchi yutqazgan hisoblanadi.

Kiyimdan tortish ta`qiqlanadi.

Variantlar: juftlikda o`ynash mumkin; chap qo`ldan ushlab o`ynash mumkin; o`ng qo`ldan ushlab olib o`ynash mumkin; ikki qo`ldan ushlab olish mumkin.

13.Qaysar bolalar.O`yinning tavsifi. Ikki o`yinchi bir-biriga qarama-qarshi o`tirib, nomdosh tovonlarini tirab, qo`llarini orqaga tiraydilar. Signaldan keyin o`yinchilar raqib oyog’ini tovoni bilan itaradi.

Qoidalar: raqib oyog’ini birinchi bo`lib itarib chiqargan g’olib sanaladi.

Variantlar: Qo`llarni bosh orqasiga qo`yib, tayanmasdan o`ynash mumkin, bunda o`yin murakkablashadi; ikki oyoqqa tiralib o`ynash mumkin.

14.Kuchli oyoqlar. O`yinning tavsifi. O`yinchilar bir-birlariga yuzma-yuz o`tiradilar. O`yinchilardan birining oyog’i uzatilgan bo`lib, oyoq kaftlari birlashtirilgan. Ikkinchi o`yinchi raqibning qarshisida o`tirib, oyoqlarini tashqaridan, raqibining oyoq kaftlari yoniga qo`yadi. Signaldan keyin o`yin boshlanadi. Birinchi o`yinchining vazifasi – raqibining to`g’ri qo`yilgan oyoqlarini ayirish, raqi’i bunga qarshilik qilishi kerak. Kim qisqa vaqtda raqib oyog’ini ayirsa g’olib bo`ladi.

Qoidalar: o`yin vaqtida qo`llar orqada tiralgan bo`lishi kerak, ularni siljitish mumkin emas.

Variantlar: qarama-qarshi yo`nalishda o`ynash mumkin, ya`ni oyoqlarni birlashtirish.

15.To`p bilan tegizish. O`yinning tavsifi. O`yinchilar juft-juft bo`lib, diametri 3-4m. bo`lgan doiraga turadilar. O`yinchilardan birida to`p bo`lib, uning vazifasi – raqibning elkasiga to`pni tekizish. Ikkinchi o`yinsi to`pga chap berib, o`ziga tekizishga yo`l qo`ymasligi kerak.

Qoidalar: tekizish kelishilgan holda qilinadi. Maydonchadan chiqib ketgan yutqazgan hisoblanadi.

Variantlar: to`pni tizzaga tekizish mumkin; to`p faqat bir o`yinchida bo`ladi; o`yin paytida to`p bir vaqtning o`zida har ikki o`yinchida bo`lishi mumkin.