O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti «axborot texnologiyalari» kafedrasi

 
Tizimlar tasnifi. 
Tizimlarni qiyoslash va farqlash, ularning bir-biriga 
o`xshashlari va farqlilarini ajratish orqali tasniflash amalga oshiriladi.
Tasniflash
– bu faqat borliq modеli va uni turli bеlgilar ya'ni, kirish va 
chiqish jarayonlarining bayoni, ularning kеlib chiqishi, boshqaruv turi, 
boshqaruvning rеsurslari bilan ta'minlanganligi va hokazo bo`yicha amalga 
oshirish mumkin. Tizimni mazkur bеlgiga ko`ra tasniflash 4.1-rasmda kеltirilgan. 
Sun'iy tizimlar
–bu inson tomonidan yaratilgan tizimlardir. 
Tabiiy tizimlar 
bu tabiatda yoki jamiyatda inson ishtirokisiz yuzaga kеlgan 
tizimlar. 
Aralash tizimlar
ta'biy va sun'iy tizimlarni o`z ichiga oladi. 
 Ergonomik tizimla r
– bu, «mashina – inson - opеrator» majmui. 
 Biotеxnik tizimlaр
–tirik organizmlar va tеxnik qurilmalar kiradigan 
tizimlardir.
Tashkiliy tizimlar
– bu, zaruriy vositalar bilan jihozlangan kishilar 
jamoasidan tashkil topgan tizimlar sanaladi. 
TIZIM 
Sun'iy 
Aralash 
Tabiiy 
Asbob 
Mеxanizmlar 
Mashinalar 
Robotlar 
Ergonomik 
Biotеxnik 
Tashkiliy 
Avtomatlashtirilgan 
Jonli 
Jonsiz 
Iqtisodiy 
Ijtimoiy 

---

4.1 - rasm. Tizimlar tasnifi 
 
3.Axborot tizimi tushunchasi
Axborot tizimi tushunchasi u amalga oshiriladigan spesifik muhit, yani dastur 
va texnik muhit bilan bog‘liq. Ta’kidlash kerakki, axborot texnologiyasi birmuncha
umumiy tushuncha va u instrument sifatida turli foydalanuvchilar, jumladan 
kompyuter sohasida professional bo‘lmaganlar hamda yangi axborot tizimlari
yaratuvchilar tomonidan foydalanilishi mumkin. 
Axborot tizimining funksional qismi har doim predmet soha va axborot 
texnologiyasi tushunchalari bilan bog‘liq. Umuman olganda, texnologiya ma’lum 
bir jarayon sifatida har qanday predmet sohada mavjud bo‘ladi. Masalan, bank 
tomonidan kredit berish texnologiyasi kredit turi, garov turi va boshqalarga bog‘liq 
ravishda o‘z xususiyatlariga ega bo‘lishi mumkin. Bu texnologik jarayonlarni 
bajarish jarayonida bank xodimi tegishli axborotni qayta ishlaydi. Iqtisodiy va 
boshqaruv masalalarini hal qilish har doim bu masalani yechilishi uchun zarur 
bo’lgan axborotnini yig‘ish, uni bir qancha algoritmlar bo‘yicha qayta ishlash va 
qaror qabul qiluvchi shaxsga qulay shaklda uzatish bo‘yicha bir qator 
operatsiyalarni bajarilishi bilan bog‘langan. Ko‘rinib turibdiki, ma’lumotlarni 
qayta ishlash qo‘lda bajarilganda ham qaror qabul qilish texnologiyasi axborotiy 
asosga ega. Shu bilan birga boshqaruv jarayoniga hisoblash texnikasi vositalarini 
joriy qilish bilan birga 
axborot tizim
degan maxsus termin paydo bo‘ldi. 
O‘zbekiston Respublikasi “Axborotlashtirish to‘g‘risidagi” qonunda 
quyidagi ta’rif keltirilgan: 
Axborot tizimi
- axborotni to‘plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish 
hamda undan foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan 
jami axborot resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalari. 
Axborot tizimini ishlab chiqishdan maqsad – tashkiliy loyihalashtirish, 
tеxnologik va hokazo jihatlarini hisobga olgan holda tizim faoliyatining 
samaradorligini oshirishdir.