O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Realizmning rus adabiyotiga kirib kelishi va rus adiblari ijodida o’ziga xos o’rniga ega bo’lishi. Realizm (lot.realis-mavjud,haqiqiy)-adabiy yo’nalish bo’lib, XIX asrning birinchi choragida adabiyotda qo’llana boshlagan.Rossiyada bu yo’nalishning rivojida I.A. Krilov, A.S.Griboyedov, A.S.Pushkinning xizmatlari beqiyos.Realizm hayotni haqiqatda mavjud narsa- hodisalar mohiyatiga muvofiq tarzda, voqelikda mavjud faktlarini tipiklashtirish asosida yaratilgan badiiy obrazlar orqali aks ettirishga asoslanuvchi ijodiy metod va ongli ravishda shu metodga tayangan adabiy yo’nalishni bildiradi. Realizm hayotning butun murakkabligi bilan kehg ko’lamda aks ettirishga urinadi.Bilish maqsadining ustuvorligi bois realizm insonni ijtimoiy muhit bilan uzviy aloqada tasvirlaydi,ijtimoiy-tarixiy sharoitning inson taqdiri va fe’l-atvoriga ta’sirini teran badiiy tadqiq etadi.Zero,realist san’atkor inson taqdiri, uning amallari, orzu-intilishlari ijtimoiy asosga ega deb biladi, bularning barini ijtimoiy-psixologik jihatdan asoslashga intiladi. Sharqiy Yevropa,shu jumladan, Rossiyada tanqidiy realizm XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab taraqqiy topdi. Bu narsa ozodlik harakatining Rossiyada nihoyatda kuchayishi va jahon inqilobiy harakatining markaziga aylanishi bilan bog’liqdir. XIX asr rus realist yozuvchi va shoirlari ijodida davrning asosiy ziddiyatlari, jamiyatdagi ishchilar, dehqonlar hamda ziyolilar hayotining fojeaviyligi aks etdi.Realist yozuvchi va shoirlar jamiyatning barcha yaramas illatlarini shafqatsiz tanqid qildilar.Shuning uchun ham XIXasr rus realizmi tanqidiy realizm deb ataladi.Buning sababi shuki,realistik asarlarning barchasida tasdiqlovchi ijtimoiy- idealga qaraganda keskin tanqidiy, inkor etuvchi pafos ustunlik qiladi.A.S.Pushkin, M.Y.Lermontov, N.V.Gogol, I.S.Turgenev, Tolstoy, Dostoyevskiy, Nekrasov va Chexovlar ijodida bu narsa yaqqol ko’rinadi.

Rus realizmining rivojlanish bosqichlari haqida so’z yuritganimizda quyidagilarni kuzatamiz:

XIX asrning birinchi choragi. Krilovning realistik masallarida insonlarning jamiyat hayotiga real yondoshuvlari, voqelikning xoh u maishiy, xoh ijtimoiy, xoh falsafiy-tarixiy mazmundagi ifodasi bo’lsin, jonli aks etganini ko’ramiz.