O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘im vazirligi jizzax politexnika instituti

Ko‘pga   –bir   aloqa   (M:1)    
M         1 

---

257 
 
 
A    AB    B 
 
Ko‘pga   –ko‘p   aloqa   (M:N) 
   M    N 
 
A      AB    B 
   Masalani      quyilishi.
      Predmet      sohani      taxlili(PS)      uni      quyidagi      tashkil   
etuvchilarini      о‗rganishni      taqazo      etadi:      obyektlar,      obyekt      xossalari,   
bog‗lanishlar   (obyekt   munosobatlari),   vaqt   oralig‗i   (obyektlar   aniq   xolatlarda   
bо‗lishini   belgilovchi   vaqt)   Jadvallar(1.1   ...   1.6)    
Misol   PS.   "   Omborxona   " 
Jadval   1.1 
Obyektlar 
Soni 
   1.Omborxona 
 
 
nl 
2.Materiallar 
p2 
Z.Ta‘minlovchi 
pZ 
4.Istemolchi 
p4 
5.Shahar 
p5 
6.   Detal 
pb 
obyektlar,   ularning   xususiyatlari 
 
 
 
 
 
 
Jadval 
1.2. 
 
 
Xususiyatlar 
kim   ga   
tegishli   
tegishli 
omborxona 
nomi 
soni 
omborxona 
 
 
 
 
kirim 
chiqim 
 
Jadval   1-3. 
xususiyatlar   
materiallar 
nomlar 
iste‘molchi 
kayerda   saqlanadi 
 
 
 
 
Jadval   1-4. 
xususiyatlar   
shahar 
pochta   
indeksi 
nomlar 
nima   bilan   
ta‘minlaydi 
nima   
chiqari   
ladi 
iste‘molchi  ta‘minlovchi 
 
 
 
 
 
 
 
Jadval   1-5. 
xususiya 
ishlatil 
1ta 
rang 
kaysi 
detal 
detal 
KIM 
tlar 
gan    mate 
detal 
 
ombor 
nomi 
og‘ir 
tayyor 
 
rial 
sarfi 
 
xonadan 
 
ligi 
laydi 
detal 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jadval   1-6. 

---

258 
 
xususiyatlar   
iste‘molchi 
nom 
materiall   ar 
detallar   
nomlari 
iste‘molchi   
adresi 
ombor   
xonadan 
 
 
 
 
 
 
Aloqalar   (obyektlar   orasidagi   munosabatlar), 
 
Chizma   1.1.   «Omborxona»   obyektli   modeli   elementlari   orasidagi   obyektli   
munosobatlar 
«Mohiyat   -   aloqa»   modeli,   predmet   sohani   tashkil   qiluvchi   uchta   
asosiy      komponentlardan      foydalanib      kuriladi:      mohiyat,      atribut,      aloqa.   
Konstruktiv   elementlar   tarkibida   «VAQT»   tashkil   etuvchisi   oshkormas   holda   
ishtirok      etishi      mumkin.      Modelda      vaqt,      yil,      sana      va      shunga      uxshash   
atributlar   tasvirlanadi. 
«Aloqa»   modelini   kurishda   moxiyat   mavjud   jarayonni   yoki   hodisani,   
obyektni   abstraksiyasi   sifatida   keladi.   Atribut   birorta   kiymatlar   tuplamidan   
qiymat   qabul   qiluvchi,   nomli   xarakteristika   bilan   tasvirlanadi. 
«Moxiyat   -   aloqa»   modelidagi   aloqalarga,   ikki   moxiyat   о‗rtasidagi   
har   qanday   alokqa   toifalariga   xos   munosabatlarni   kо‗yish   kerak   (binar,   
teriar...,   p-iar). 
Loyiha   hakidagi   informatsiya   diagramma   kurinishida   rasmiylashtiriladi,   
buninguchun   quyidagi   belgilar   kiritiladi: 
moxiyat   toifasi   -   turtburchaklar; 
atribut-   ovallar,   ular   mos   mohiyatlar   bilan   yо‗nalishsiz   qirralar   bilan   
bog‗lanadi; 
aloqalar      (munosabatlar)-      romblar,      ular      moxiyat      toifalari      bilan   
yo‘nalishsiz   kirralar   bilan   bog‗lanadi,   binar   bog‗shlarda   esa   yо‗nalishli   
qirralar   bilan   bog‗lanadi; 
"Moxiyat   -   aloqa"   modeli   predmet   sohani   (PS)   fak,at   bir   kismini   
akslantiradi,      bu      holda      uni      lokal      model      deyiladi.      PS      hakida      tula   
ma‘lumotga   ega   bulish   uchun,   uni   yetarlicha   tekshirish   zarur   va   ular   
avvalgisini   tuldiradigan   lokal   modellar   qurish   kerak.   Sungra   lokal 
modellar     birlashtirilib,     PS     haqida     bir      butun     kompozitsion     tasvirga   
ega   bо‗lamiz. 
Misol. 

---

259 
 
 
 
Chizma   1.2.    «Omborxona»   predmet   sohasi   uchun   Mohiyat   -   aloqa   modeliga   
misol. 
Bu   Mohiyat   -   aloqa   modeliga   misol   о‗z   tarkibiga   beshta   lokal   modellarni   
birlashtiradi.