O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti

Darsanvalizasiya  –  deb  chastotasi  200-300  kGs  va  kuchlanishi  bir  necha 
o`ndan  bir  necha  yuz  kV  bo’lgan,  tok  kuchi  10-15  mA  bilan    davolash  usuliga 
aytiladi.  Bu  usulni  1822  yilda  fransuz  fiziologi  J.Darsenval  taklif  qilgan. 
Veterianriyada bu usul uzoq vaqt bitmagan yaralarni, teri  kasalliklarni va pereferik 
nervlarni davolashda ishlatiladi. 
Diatermiya -  hayvon tanasining ichki qismlarini 1-1,5 A tok bilan       (1-2 
MGs  chastota  va  100-150  V  kuchlanish)  isitish  usuliga  aytiladi.  Veterinariyada 
diatermiya    bronxopnivmaniyalarni,  jigar  kasalliklarini,  jinsiy  organlarni 
davolashda ishlatiladi. 

---

40 
 
UVCh - terapiyada hayvon biror organi 40-50 MGs.li generator  elektrodlari 
orasiga  qo’yilib  isitiladi.  UVCh  terapiya  mastitni,  frunkulni,  gaymaritlarni 
davolash uchun ishlatiladi. 
 Organizm  uchun  xavfli  tok    100  mA  (odamlar  uchun)  hayvonlar  uchun 
ancha  farq  qiladi.  Buzoqlar  uchun  200-300-  mA,  qo’zilar  uchun  150-200  mA,  
cho’chqalar uchun 170-200 mA, qoramollar uchun 220 mA va 30
0
C da  suv va 350 
mA  -  10
0
C  temperaturada.  Qanday  tok  xavfli  ekanligi  to’g’risida  biror  qonuniyat 
mavjud emas. Hattoki 12 V ham odamni o’ldirishi mumkin, Bir fermada mollarni  
avtomatik sug’aruvchi  qurulmaga elektrodvigateldan bir fazaga tegishi tufayli 93 
mol halok bo’lgan. Hattoki 3-4 V kuchlanish sigirning sut berish mahsuldorligini 
kamaytirib  yuboradi.  Go’sht  kombinatida  0,8-1,2  A  tok  va  220  V  kuchlanish 
beriladi. Bunda u tok o’chirilgandan so’ng 5-minutgcha o’ziga kelmaydiadi  
Qadim  zamonlardan  temir  birikmasi  (FeO.  FerO
3
)  boshqa  temir  jismlarni 
tortishi ma’lum bo’lgan. Erning ham magnit xossalari mavjudligi aniq bo’lgan va 
o’tkir  uchga  qo’yilgan  magnit  sterjen  o’z-o’zidan  meridian  bo’ylab  joylashishi 
aniqlangan.  Bu  kampas  Xitoyda  bundan  3000  yil  ilgari  kashf  qilingan.  Doimiy 
magnitlarni  1600  y  Gilbert  aniqlagan.  Ularning  ikkita  qutbi,  ya’ni  temir 
buyumlarni katta kuch bilan tortuvchi chekka sohalari va ular orasida tortmaydigan 
neytral zonalar mavjuddir. Qutblarning biri doim shimolga, ikkinchisi esa janubga 
qaragan va shuning uchun shimoliy va janubiy qutblar deyiladi.     
Turli  ismli  qutblar  o’zaro  tortishadi,  bir  xillari  esa  itarishadi.  Xuddi 
zaryadlangan jismlar elektr maydoni orqali ta’sirlashgani kabi magnit jismlar ham 
bir biri bilan magnit maydoni orqali ta’sirlashadi. 
Magnit  maydon  materiyaning  maxsus  turi  bo’lib,  u  orqali  harakat-
lanayotgan  zaryadlangan  zarrachaga  boshqa  magnit  momentga  ega  bo’lgan  jism-
larning o’zaro ta’siri o’rganiladi. Tabiatda magnit zarrachalari yo’q. 
Magnitni qancha bo’lsak ham alohida S qutb va alohida N qutb olib  
  bo’lmaydi.  XVIII  asrda  Daniyalik  olim  Ersted  chaqmoq  nazariyasini             
o’rganishda, 
chaqmoq 
ta’sirida 
temir 
buyumlarning 
magnitlanishi                                                                               
va kampasning magnitsizlanishini aniqladi. Bu esa magnit va elektr   
hodisalar  o’zaro  bog`liq  ekanligini  ko’rsatadi.  Ersted  simdan  tok  oqayotganda 
uning atrofidagi magnit strelkasining yo’nalishi o’zgarishini aniqladi. Keyinchalik 
Fransuz  olimi  Amper  tokli  ikki  o’tkazgichning  o’zaro  magnit  ta’sirini  aniqladi. 
Magnit  maydonni  grafik  usulda  tasvirlash  uchun  magnit  kuch  chiziqlari  degan 
tushuncha kiritiladi.