O’zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikasiya texnologiyalari davlat qo’mitasi

Konveyerli  qayta  ishlash. 

Qo’zg’aluvchan  vergulli  shaklda  tasvirlangan 

haqiqiy ikkita sonni qo’shish uchun nima qilish kerak? Bunda bir qator mayda amallar 

bajariladi.  Bular:  tartibini  solishtirish,  tartibini  tenglash,  normallash  va  boshqa 

amallar. Dastlabki kompyuterlarning prosessorlari yuqorida keltirilgan barcha “mikro 

amallarni”  har  bir  argumentlar  juftligi  uchun  natijani  hosil  qilguncha  ketma-ket 

bajargan  va  bundan  keyin  qo’shiluvchilarning  keyingi  juftligini  qayta  ishlashga 

o’tgan.  Konveyerli  qayta  ishlash  g’oyasida  umumiy  amal  bir  necha  bosqichlarga 

ajratiladi.  Har  bir  bosqich  bajarilgandan  keyin  uning  natijasi  keyingi  bosqichga 

beriladi  va  shu  bilan  birga  kiruvchi  ma’lumotlarning  yangi  qismi  qabul  qilinadi. 

Bunda  oldin  bajarilgan  amallarni  natijalarini  qo’llash  orqali  qayta  ishlash  tezligi 

oshiriladi. Faraz qilaylik, amal beshta mikro amaldan iborat bo’lishi va ularni har biri 

bitta vaqt birligida bajaradi. Agar ajralmas yagona ketma-ket qurilma mavjud bo’lsa, u 

100  ta  argumentlar  juftligini  500  vaqt  birligida  bajaradi.  Agar  har  bir  mikro  amal 

konveyrli  qurilmaning  alohida  bosqichida  bajarilsa,  u  holda  bunday  qurilmaning  har 

bir  qayta  ishlash  bosqichining  beshinchi  vaqt  birligida  birinchi  5  ta  argumentlari 

aniqlanadi. Birinchi natija vaqtning 5-birligidan keyin olinadi. 100 ta juftlikdan iborat 

---

 

32 

to’plam esa 5+99=104 vaqt birligidan keyin olinadi. Ya’ni parallel qurilmaga nisbatan 

5  marta  tez  bajariladi.  Bir  qarashda  konveyerli  qayta  ishlashni  parallel  qurilmalarini 

o’rniga zarur miqdordagi konveyr qurilmalarini qo’llash mumkindek ko’rinadi. Biroq 

bunda hosil bo’lgan sistema narxi va murakkabligi oshadi. Unumdorlik esa o’zgarmay 

qoladi.  Parallel  dastur  tuzish  uchun,  dasturdagi  bir  vaqtda  va  bir-biridan  mustaqil 

prosessorlarda  bajariladigan  amallar  guruhini  ajratib  olish  kerak.  Buning  imkoniyati 

mavjudligi  dasturda  informasion  bog’liqliklar  mavjudligi  yoki  yo’qligi  bilan 

aniqlanadi.  Agar  dasturning  biror  amali  natijasi  ikkinchi  amal  argumenti  sifatida 

qo’llanilsa  amallar  informasion  bog’liq  deb  ataladi.  Agar  V  amali  A  amaliga 

informasion bog’liq bo’lsa, u holda V amali faqt A amali tugagandan keyin bajariladi. 

Agar  A  va  V  amallari  informasion  bog’liqmas  bo’lsa,  u  holda  algoritmda  ularni 

bajarish  ketma-ketligiga  cheklanish  qo’yilmaydi,  xususan  ular  bir  vaqtda  bajarilishi 

mumkun. Shunday qilib, dasturni informasion bog’liq amallarni aniqlashdan va ularni 

hisoblash  qurilmalariga  taqsimlashdan,  sinxronlashdan  va  zarur  kommunikasiyani 

o’rnatishdan iborat bo’ladi.