O’zbekiston republikasi xalq ta’limi vazirligi

Sezgilar klssifikatsiyasi






Proprioretseptiv sezgilar

Eksraretseptiv sezgilar





Interoretseptiv sezgilar





Qo`zg`atuvchining o’ziga aynan o’xshaydigan analizatorga ta’siri natijasida hosil bo`ladigan nerv jarayoni sezgining fiziologik asosi bo`lib hisoblanadi.





Analizator uch qismdan tarkib topadi:
1. Tashqi quvvatni nerv jarayoniga o’tkazadigan maxsus transformator hisoblangan periferik bo’lim (retseptor),
2. Analizatorning periferik bo’limini markaziy analizator bilan bog’laydigan yo’llarni ochadigan afferent (markazga intiluvchi) va efferent (markazdan qochuvchi) nervlar,
3. Analizatorning periferik bo’limlaridan keladigan nerv signallarining qayta ishlanishi sodir bo`ladigan qobik osti va qobik (miyaning o’zi bilan tugaydigan) bo’limlari. Sezgining hosil bo’lishi reflektor yoyi tufayli bo`ladi.






Aks etish xususiyatiga va retseptorlarning joylashgan o’rniga qarab sezgilar odatda uch guruhga ajratiladi:





1. Eksteriotseptiv sezgilar -Bularga tashqi muhitdagi narsalar va hodisalarning xususiyatlarini aks ettiradigan va tana yuzasini sezadigan sezgilar (ko’rish, eshitish, hid bilish, tam bilish, teri-tuyg’u) kiradi.





2. Interiotseptiv sezgilar-tananing ichki a’zolaridagi o’zgarishlarni sezadigan,bunga organik sezgilar kiradi:meda, ichak, jigar, o`pkada, qizilo`ngach, qon omirlarda.





3. Propriotseptiv sezgilar -mushaklar va paylardagi holatni sezadigan. Bunga muskul-harakat sezgisi kiradi.Ular gavdamizning harakati va holati haqida axborot beradi.