O’zbеkistоn хаlq tа’limi vаzirligi

Arab yozuvi oktabr to'ntarishidan keyin ham bir necha yillar davomida amalda bo'ldi. Biroq arab yozuvi, ayniqsa, madaniyatning talablariga to'la javob bera olmay qoldi. Bu yozuv xalqni tez oradayoppasiga savodli qilish, ilmiy, badiiy_t siyosiy adabiyotlarni ko'plab bostirish, gazeta, jurnallarni xalq orasiga tezda tarqatish ishiga to'sqinlik qila boshladi. Shuning uchun ham 1929 yildan boshlab o'zbek yozuvi lotinlashtirilgan alfavitga ko'chirildi. Bu hodisa o'sha davrda juda katta ijtimoiy —siyosiy va madaniy hodisa bo'lib maydonga keldi.
Bu yozuv turkiy tillardagi tovushlar xususiyatini, xususan. ularga xos fonetik hodisalarni berishda arab tiliga nisbatan juda katta qulayliklarga ega edi.
Lotin alfaviti to 1940 yilgacha amalda ishlatilib, shu yilning may oyigacha qo'llanildi va o'z vaqtida Sharq xalqlarining yozuvi tarixida muhim rol o'ynadi. Umuman olganda, Sharq respublikalarming lotinlashtirilgan alfavitga ko'chishi, o'sha davrda juda katta ijtimoiy-siyosiy va madaniy hodisa bo'ldi. Biroq 1940 yilda sobiq sho'ro hududida yoppasiga kirill alifbosiga o'tishga qaror qilindi va bu yozuv 1991 yilgacha o'zbek xalqining ham «milliy» yozuvi sifatida amal qildi.
1993 yil O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi lotin alifbosini milliy yozuv sifatida qabul qilishga va bu yozuvga o'tishga qaror qildi. Lotin alifbosi o'zbek xalqi mustaqilligining bir belgisi sifatida namoyon bo'ldi.
Bola ulg'ayib, maktab tarbiyasini ola boshlar ekan, bunda u o'z —o'zidan tilshunoslik fani bilan ham tanishishga kirishadi, Chunki u yozishni, fikrlashni o'rganmog'i lozim bo'ladi. Albatta, millatning o'z yozuviga ega bo'lishi uni yondosh millatlardan farqlovchi, milliy o'zlikni anglash tuyg'usini shakllantiruvchi muhim omillardan biridir.
Tobelik va o'zlik teskari nisbatdagi tushunchalar ekanligi izohtalab emas. Ulardan birining kuchayishi ikkinchisining susayishiga olib keladi. Shu boisdan o'zga millat va xalqlarga o'z ta'sirini o'tkazishni maqsad qilib olgan har qanday zo'rlik sal tana ti yoki mafkura ularga o'z yozuvini singdirish va ommalashtirishni birinchi o'ringa qo'yadi. VIII asrdan boshlab islomiy mafkura Markaziy Osiy xalqlariga arab yozuvini singdira boshladi va mahalliy dulbarjin, sug'diy, xorazmiy kabi yozuvlarni siqib chiqarishga intildi. Shuningdek, XX asrning 20 — yillaridan boshlab sho'ro mafkurasi ham soxta baynalmilalchilik shiori ostida zimdan milliy rang — baranglikdan voz kechish, yagona xalqni tarkib toptirish maqsadida xalqlarga kirill yozuvini singdirish harakatiga tushdi. Shuning uchun o'zligini anglay boshlagan har bir xalq o'z yozuvini tiklashga, uning o'zligiga tajovuz qilgan mafkuraning ishonchli va qudratli quroli bo'lgan hukmron yozuvdan uzoqlashishga, xalos bo'lishga intiladi. O'zbek xalqi tarixida turkiy milliy ong va madaniyat ancha yuksalgan davrlarda, xususan, XI —XII asrlarda qoraxoniylar, XIV—XV asrlarda temuriylar hukmronligi davrida arab yozuviga uyg'ur vozuvini qarama — qarshi qo'yish, uni keng ommalashtirishga urinish harakatiari ko'zga tashlanadi.
O'zbek milliy ongi shakllana boshlagan XX asrning 10 — 20 — viUaridagi arab yozuvini isloh qilish, qolaversa, uni almashtirishga intilishlar ham mazkur maqsadga bo'ysundirilganligi bilan xarakterlanadi. Ma'rifatchilar buni milliy ongni uyg'otishning asosi, milliy dunyoqarashdagi yangilanishlar uchun poydevor sifatida tushundilar. Shu ma'noda jadid Samad Og'amali o'g'lining «yangi o'zbek tarixiga yangi yo'l ochg'usidir», degan fikri g'oyat purma'nodir.