O'zbek xalqining davlat qurilishidagi tarixiy tajribasi va tarkib topgan boy an'analari

respublikalarning  vazifalarini,  burchlarini  va  o'zaro  majburiyatlarini  aniq-ravshan
belgilab  qo'yish,  respublikalar  mustaqilligini  har  jihatdan  mustahkamlash
tarafdorimiz", — degan edi.
Biroq markaziy hokimiyat respublikalarga erkinlik berish haqidagi talab-takliflarni
e'tiborga  olishni  istamas,  to'g'rirog'i  ularga  erkinlik  berishni  xohlamas  edi.  Markazning
qaysarligi hamda respublikalar jamoatchiligining ta'siri ostida markazdan ajralish harakati
kuchayib bordi. 1990-yil bahorida Boltiqbo'yidagi Latviya, Litva, Estoniya Respublikalari,
keyinroq  Gruziya  va  Ozarbayjon  Respublikalari  Ittifoq  tarkibidan  chiqqanligini  e'lon
qildilar.
Ittifoq  bo'yicha  o'z  milliy  davlat  tuzilmalaridan  tashqarida  yashayotgan  60
milliondan  ortiq  aholi  milliy-etnik  muammolar,  mojarolarga  duchor  bo'ldi.  Rossiya,
Ukraina,  Belarus  parlamentlari  davlat  suvereniteti  to'g'risida  deklaratsiya  qabul  qildilar.
Ittifoqdosh respublikalar ketidan RSFSR ga kiruvchi muxtor respublikalar ham suverenitet
haqida  deklaratsiyalar  qabul  qilishdi.  Markazda  va  joylarda  SSSR  Konstitutsiyasi  va
qonunlari  ustunmi  yoki  respublika  Konstitutsiyasi  va  qonunlari  ustunmi,  degan  masalada
bans  va  munozaralar  kuchaydi.  Markazdagilar  ,,Kuchli  markaz  —  kuchli  respublikalar"
desa, joylardagilar ,,Kuchli respublika lar — kuchli markaz" der edilar.
Markaziy  hokimiyat  jamoatchilikning  talabi  ostida  Ittifoq  shartnomasini  yangilash
zarurligini  e'tirof  etishga  majbur  bo'ldi.  SSSR  Oliy  Soveti  mazkur  masala  bilan
shug'ullanuvchi  maxsus  delegatsiya  tuzdi  va  uning  tarkibini  tasdiqladi.  1990-  yil  iyulda
Moskvada  markaz  vakillari  bilan  respublikalar  delegatsiyalari  yangi  shartnoma  matnini
tayyorlashga kirishdilar. 1990- yil av-gust oyida Ittifoqni yangilash dasturi ishlab chiqildi.
Dasturda  respublikalar  o'z  hududlaridagi  butun  milliy  boyliklarga  egalik  qilish,
foydalanish,  tasarruf  etish  huquqiga  ega  ekanligi  ta'kidlangan  edi.  Ammo  shartnomaga
bunday  yondashuv  markazdagilarga  yoqmadi.  SSSR  Oliy  Soveti  mazkur  dasturni  qabul
qilmadi.  SSSR  Oliy  Soveti  respublikalarning  istak  va  manfaatlarini  batamom  inkor  etgan
yangicha shartnoma loyihasini tuzib, respublika larga tarqatdi. Respublikalar, shu jumladan,
O'zbekiston,  markaz  loyihasini  qabul  qilmadi.  Shu  tariqa,  shartnoma  loyihasini  tuzish
harakatining birinchi bosqichi natijasiz tugadi.
1991-  yil  fevral  —  mart  oylarida  Ittifoq  shartnomasi  loyihasi  ustida  ishlashning
ikkinchi  bosqichi  bo'lib  o'tdi.  Unda  Boltiqbo'yi  respublikalari,  Gruziya,  Armaniston,
Moldova  vakillari  qatnashmadi,  Ozarbayjon  kuzatuvchi  bo'lib  qatnashdi.  Bu  bosqichda
Ittifoq bilan respublikalar vakolatlarini farqlab qo'yishga harakat qilindi. Nihoyat, Ittifoq va
respublikalar  vakolatlari  belgilab  qo'yilgan  yangi  shartnoma  loyihasi  matbuotda  e'lon
qilindi.  Respublikalarda  mazkur  loyiha  muhokama  qilindi.  Respublikalar,  jumladan,
O'zbekiston,  marka ziy  idoralar  hali  o'zining  eskicha  hukmron  mavqeyini  saqlash  ruhi
singdirilgan bu hujjatdan qanoatlanmaganliklarini bildirdilar.
SSSR  Oliy Soveti  Ittifoq  shartnomasini  o'zgartirish,  SSSRni  teng  huquqli

---

 
( Word Converter - Unregistered )
http://www.word-converter.net