O‘zbek tilini sohada qo‘llanilishi” fanidan O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2020

2. Jismoniy toʻsiqlar. Shovqin - zavodda stanoklarning baland tovushi tufayli ogʻzaki nutq qiyin tushuniladi. Muloqotga telefon yoki baland gapirish tizimi tufayli elektron tovush xalaqit beradi . Soʽz shovqini, jismoniy xalaqit berishning barcha turlari, noaniq dastxat, yomon nusxalar va hokozolar ham jismoniy toʻsiqlarga tegishlidir.

- Vaqt va masofa.

• 
  Telefon va tarmoqdagi tigʻiz payt.
  
• 
  Turli xil smenalarda ishlovchi odamlar.
  
• 
  Qabulxonadagi oʻrindiqlarning noto‘gʻri joylashuvi.
  

3. Semantik toʻsiqlar.

- Soʽzlarga izoh berish. Inson har bir soʽzning ma’nosiga oʽzgacha izoh beradi va muloqotlar oʻrtasidagi toʻsiqlarga sabab boʻladi. Merfi va Pek oʽzlarining “Samarali Biznes Muloqoti” kitoblarida kichkina “Run” soʽzining fe’l soʽz turkumida 71 ma’nosi, ot soʽz turkumida 35 ma’nosi, sifatda esa 4 dan ortiq ma’nosi borligini ta’kidlab o‘tishgan.

-Chetlab o‘tiluvchi koʻrsatmalar. Agar, yuboruvchi va qabul qiluvchi xabarni bir xil soʽzga oʽzgacha ma’no yoki bir xil ma’no uchun turli xil soʽzlarning foydalanishi qoʻshib berganda sodir boʻlishiga chetlab o‘tilgan koʻrsatmalar deb ataladi.

- Koʻrsatish va konnotatsiya

Soʽzlarning 2 xil ma’nosi boʻladi:

1.Soʽzning lugʻaviy ma’nosi – koʻrsatuvchi ma’nosi deb ataladi. Unda hech qanday ijobiy va salbiy jihatlarni koʻrsatmay predmetlarning nomini va xabarini berishi shart.

2.Konnotativ–qarashlar va shaxsiy reaksiyalarini ifodalashga imkon beradi.Vijdonli, arzon, samimiy va shu kabilar.

Bu muammoning oldini olish uchun quyidagilar ishlatilishi mumkin:

Qabul qiluvchiga tanish boʻlgan soʽzlarni afzal koʻring.

Agar, tinglovchiga soʽzlar notanish boʻlsa, birinchi marta ishlatilayotgani uchun unga ma’nosini aniqlashtirib berish kerak.

Biz salbiydan koʻra ijobiy konnotatsiyani ishlatishni tanlashimiz kerak.