O`quv materiallari

moliyaviy operatsiyalarda vaqt omilini hisobga olishning ahamiyati 

Bugungi  kunda  moliyaviy  menejment  ham  fan  sifatida,  ham  amaliy  jarayon 

sifatida  matematik  amallarsiz  samarali  amal  qila  olmaydi.  Ya’ni,  “moliyaviy 

menejmentning  zamonaviy  yondashuvida  ko‘plab  matematik  va  statistik 

instrumentlar  va  texnikalardan  foydalaniladi.  Buyurtmaning  optimalhajmi,  diskont 

omili,  pulningvaqt  bo‘yicha  qiymati,  pulningjoriyqiymati,  kapital  bahosi,  kapital 

tarkibi 

nazariyasi, 

dividend 

nazariyasi, 

nisbiyko‘rsatkichlartahlili 

va 

aylanmamablag‘lartahlilikabilarbevosita matematik va statistik instrumentlar asosida 

belgilab olinadi.”

10

 

Pul mablagʻlarining vaqt boʻyicha qiymati (time-value of money) konsepsiyasi 

korporativ  moliyaning  fundamental  asoslaridan  biri  hisoblanadi.    Mazkur 

konsepsiyaga  muvofiq  biz  turli  vaqtlarda  egalik  qiladigan  pul  mablagʻlari  bir  xil 

boʻlmagan  qimmatga  egalik  qiladi.  Ustiga-ustak  biznesda  va  kundalik  hayotimizda 

pulga  egalik  qilish  vaqti  pul  mablagʻlarining  miqdoriga  nisbatan  katta  amamiyatga 

ega.  Masalan,  milliy  pul  birligining  bugungi  qimmati  bir  qancha  vaqt  oʻtgandagiga 

nisbatan qadrliroq. Ya’ni u ayni paytda joriy iste’molni qanoatlantirishga sarflanishi 

yoki  kelajakda  qoʻshimcha  daromad  olish  uchun  investitsiya  sifatida  qoʻyilishi 

mumkin. 

Bu  borada  xorijiy  olimlar  ta’kidlaganidek  “Bugungi  bir  dollar  kelgusida 

olinadigan bir dollardan qadrliroq bo‘ladi, chunki agar siz unga hozir ega bo‘lsangiz, 

uni investitsiya qilsangiz foiz to‘lovi bilan birga kelgusida bir dollardan ortiq bo‘ladi. 

Hozirgi qiymatdan kelgusi qiymatni aniqlashni kampaunding deyiladi

11

”. 

Ma’lum vaqtdan soʻng zarur miqdordagi pul mablagʻlariga egalik qilish uchun 

korxona  ma’muriyati  mavjud  pul  mablagʻini  hozirning  oʻzida  yoʻnaltirish  lozim 

boʻladi.  Bunda  qaror  qabul  qilishda  kelgusidagi  pul  oqimlari  pul  mablagʻlarining 

joriy  vaqtdagi  qiymati  (present  value  -  PV)dan  kelib  chiqqan  holda  baholashni 

amalga  oshirish  lozim.  Pul  mablagʻlarining  joriy  qiymati  va  kelgusi  qiymatini 

                                                           

10

C. Paramasivan, T.Subramanian. Financial Management. New age international (P) limited, publishers. 2006. p. 280/4   

11

 Brigham, Houston/Fundamentals of Financial Management/Concise 8-th edition/2015-141 p. 

---

43 

 

baholash  uchun  moliyachilar  pul  oqimlarini  diskontlash  boʻyicha  maxsus 

metodikadan foydalanadilar. 

Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy operatsiyalar oʻtkazish jarayonida vaqt 

omili  muhim  rol  oʻynaydi.  Shundan  kelib  chiqqan  holda  biznesning  oltin  qoidasi 

hisoblangan quyidagi fikr shakllangan: