O`quv materiallari

5-rasm.Korxonaning moliyaviy modeli 

 

Moliyaviy-xoʻjalik faoliyatini tashkil etish va amalga oshirish uchun naqd pul 

mablagʻlari talab etiladi, pul mablagʻlarini shakllantirish va jalb qilish uchun korxona 

investorlar bilan maxsus moliyaviy bitimlarni tuzish orqali iqtisodiy munosabatlarga 

kirishadi.  Odatda  moliviy  bitimlar  investorlar  bilan  toʻgʻridan-toʻgʻri  (masalan, 

ta’sischilar  badallari  hisobiga  ustav  kapitalini  shakllantirish,  bank  kreditlari  olish, 

aksiya  yoki  obligatsiyalarni  birlamchi  joylashtirish)  yoki  bilvosita,  ya’ni  maxsus 

moliyaviy  institutlar  yordamida  tuziladi.  Mohiyatiga  koʻra  maxsus  moliyaviy 

institutlar moliyaviy vositachilik funksiyalarini bajaradilar va kapitalni investorlardan 

sotib oluvchilar (kompaniyalar)ga yoʻnaltiradilar. 

Toʻgʻridan-toʻgʻri  moliyalashtirish  odatda  yirik  institutsional  investorlar  tor 

doirasi  tomonidan  bevosita  ta’sir  koʻrsatilishini  taqozo  etadi  va  cheklangan 

xarakterga  ega  hisoblanadi.  Shuning  uchun  ham  pul  mablagʻlarini  jalb  qilish 

koʻpincha bilvosita yoʻl bilan – turli xil moliyaviy institutlar orqali amalga oshiriladi. 

Amalda vositachilik funksiyalarini bajaruvchi moliyaviy institutlar ham kapital 

yetkazib  beruvchilar  sifatida,  ham  kapitalni  sotib  oluvchilar  sifatida  foydali 

tuzilmalar hisoblanadi. 

Moliyaviy 

vositachilar 

investorlarni 

qidirib 

topish 

muammosini 

soddalashtiradi,  qulay  shartlar  asosida  pul  mablagʻlarini  jalb  etish  etish  imkonini 

beradi.  Moliyaviy  institutlar  oʻrtasidagi  keskin  raqobat  boshqa  shart-sharoitlar  teng 

boʻlgan  holatda  pul  mablagʻlaridan  foydalanish  uchun  toʻlanadigan  toʻlovlarni 

kamaytirishga  imkon  beradi.  Bundan  tashqari,  koʻplab  manbalardan  mablagʻlarning 

jamlanishi  va  ularni  turli  xil  xoʻjalik  sub’ektlariga  taqdim  etilishi  moliyaviy 

vositachilarning  bunday  operatsiyalar  boʻyicha  risklarni  pasaytirishini,  shuningdek 

moliyaviy resurslar bahosining arzonlauviga oli kelishini ta’kidlash lozim.