O’qituvchi Talaba 1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish

http://www.assalom.uz/ 
O’zbekistondagi birinchi qidiruv sistemasi resurslarni ko’paytirish imkoniyatlari mavjud. 
Welcome to Uzbekistan 
http://www.gov.uz/ 
O’zbekiston  Respublikasi  hukumati  sahifasi  rasmiy  axborot,  Oliy  Majlis  qarorlari  haqida 
ma’lumot beradi. 
Uzbekistan Reference 
http://www.book.uz/ 
O’zbeksiton Respublikasi haqidagi axborotni o’z ichiga oladi. 
Kommunikatsion xizmatga E–mail, Telnet, UseNet va h.k. xizmatlar kiradi.  
E–mail  (elektron  pochta)  aniq  kompьyuter  manzili  bo’yicha  bir–biridan  turli  xil  masofada 
bo’lgan  foydalanuvchilar  orasida  tez  ulashib  va  katta  hajmdagi  axborotlar  bilan  almashish 
imkoniyatini beradi.  
Telnet–boshqa kompьyuter bilan aloqaga kirishni ta’minlaydi. Telnet orqali aloqani o’rnatish 
foydalanuvchi  go’yoki  “o’ziniki”  bilan  ishlayotgandek  ishlashi  mumkin,  ya’ni  nazariy  jihatdan 
barcha resurslarga ega bo’ladi. 
Telnet  dasturi  foydalanishga  juda  qulay.  Uning  yordamida  tarmoqga  ulangan  biron–bir 
kompьyuter bilan aloqa o’rnatish uchun uning Internetdagi to’liq manzilini bilish kifoya. 
Global tarmoq xizmatlarining ikki turi turli serverlarga Telnet orqali bog’lanishni talab etadi. 
Kutubxona kataloglari va elektron e’lonlar taxtasi (BBS). 
UseNet–tele-anjumanliklarni  dunyo  bo’yicha  barcha  kompьterlar  o’rtasida  tarqatish  uchun 
ishlab  chiqilgan  edi.  Keyinchalik  u  butunlay  Internet–global  tarmoqga  uyg’unlashib  ketdi  va 
endilikda  Internetda  barcha  xabarlarni  tarqatishini  ta’minlamoqda.  UseNet  Internetdan 
foydalanuvchilar  uchun  telekonferentsiya  deb  nomlangan  guruhiy  munozaralarda  ishtirok  etish 
imkoniyat  yaratuvchi  izmdir.  Telekonferentsiya  (teleanjumanlar)  ierarxik  tamoyil  asosida  tuzilgan 
bo’lib,  yuqori  darajaga  yettita  asosiy  protakonlar  (rukn)  to’g’ri  keladi.  Natijada,  fayl  tizimlari 
eslatuvchi daraxtsimon shakl yuzaga keladi.  
Asosiy ruknlarni quyidagilarga ajratish mumkin. 

  Sayt–kompьyuterlar bilan bog’liq mavzular; 

  SCL–ilmiy tadqiqot sohasidagi mavzular; 

  News–UseNet ma’lumotlari va yankiliklar; 

  SOC–ijtimoiy tematika; 

  Talk–munozalari. 
UseNet  xizmatiga  kirishni  teleanjumanlarni  tanlash,  xabarlar  oqimi  bilan  ishlash,  xabarlarni 
va  ularning  javoblarini  o’qishga  yaratgan  maxsus  dasturlar  boshqaradi.  Mazkur  dasturlar 
teleanjumanlarga obuna qilish vazifasini bajaradi. 

---

 
197 
WWW  -  World  Wide  Web  (jahon  o’rgimchak  to’ri)  –  global  tarmoqning  eng  ommalashgan 
axborot  tizimlaridan  biri  sanaladi.  Hozirgi  vaqtda  Internet  xizmatining  90  %  ga  yaqini  WWW 
xizmati tashkil etadi.  
WWW–matn, grafik, tovushni fragmentlardan tashkil etgan hujjatlar bilan ishlash imkoniyati 
yaratib beradi. Bu tizim Internet tarmog’ining istalgan qismida joylashgan serverdagi hujjatni topib, 
foydalanuvchi kompьyuteriga chiqarib berishini ta’minlaydi.  
WWWning  muhim  xossalaridan  biri  hujjatlarga  gipermatn  ishoratlarini  kiritilishi 
mumkinligidadir. Bu ishoratlarning afzalligi shundan iboratki, ular yordamida foydalanuvchi yangi 
hujjatni ekranga yuklash jarayonini juda oson yo’l bilan amalga oshiriladi. Amalda WWW tizimida 
barcha hujjatlar gipermatn ko’rinishida bo’lib, ko’pchiligi gipermedia hujjatlar, ya’ni grafik tasvir, 
tovush ma’lumotlari va videofragmentlarni o’z ichiga oladi. Matndan tashqari o’zining ichida grafik 
tasvir, tovush va videofragmentlar kabi boshqa axborotlarni saqlagan hujjatlar gipermedia hujjatlari 
deb ataladi. 
Agar  matnda  boshqa  hujjatlarga  ishorat  bo’lsa,  bunday  hujjat  gipermatn  deyiladi.  Bu  narsa 
matnni  o’qish  jarayonida  shu  matn  bilan  o’zining  ma’nosiga  ko’ra  mantiqan  bog’liq  bo’lgan 
matnlarni yengil va tez o’qishni ta’minlaydi. 
IRC–Internet  Real  Chat–bu  foydali  va  o’ziga  jalb  etadigan  hujjat  turlaridan  hisoblanadi.  U 
butun dunyo odamlari bilan gaplashish imkonini yaratadi. IRCga ulanish uchun mijoz IRC  maxsus 
dasturiga ega bo’lish kerak. Mijoz IRC dasturi  IRC serveriga ulashni ta’minlaydi. Bu server ko’p 
ulashlarga  xizmat  qiladi.  IRCda  muloqot  qilish  o’zining  alohida  xususiyatiga  ega.  Renlikanar 
klaviaturadan teriladi.