Ona tili va bolalar adabiyoti fanidan prezentatsiya

Masalan: Agar axil-inoq yashasanglar, hech bir kuch sizlarni enga olmaydi.
Buyruq gaplarning tuzilishi:
Buyruq – istak fe’lining kesim vazifasida kelishi bilan.
I-shaxs: Olimjon aka! Erlarimizni qondirib-qondirib sug’oraylik! (Sh.R.)
II-shaxs: Mening ham yurtim mash’alday porlasin! (P.T. )
2. Shart fe’lining kesim vazifasida ishlatilishi bilan:
Qaxraton qish bo’lsa!.. (O). Qani endi, snga o’hshab hamma aqlli bo’lsa! (Kerb).
Bunday gaplar tarkibida koshki, qani, qani endi so’zlari bo’lishi ham mumkin.
Qani endi, senga o’xshab hamma aqlli bo’lsa! (Kerb).
Shart fe’lidan so’ng to’liqsiz fe’lidan so’ng to’liqsiz fe’l, emokning turli shakllari keladi.
Fikr kuchli his-hayajon bilan ifodalangan gap undov gap deyiladi.
Masalan: Men etim o’sganman, ox u etimlik. (G.G).
Darak, so’roq, buyruq gaplar ham mahsus intonasiya bilan aytilib, undov gapga o’xshab, so’zlovchining ichki his-hayajonini, voqeylikka bo’lgan turlicha munosabatlarni anglatishi ham mumkin. Ammo u turdagi gaplarda asosiy etakchi ma’no darak, so’roq, buyruq ma’nolaridir. Shuning uchun ham ular intinasiya bilan gapga aylanib ketmaydilar.
Undov gaplarda ichki his-hayajon, so’zlovchining voqelikka bo’lgan munosabati ifodalanadi. Shuningdek, undov gaplarning tuzilishida o’ziga hos struktura va Grammatik belgilar mavjud.
Mavzu yuzasidan savollar:
1. Har qanday gap nima uchun xizmat qiladi?
2. So’zlovchining maqsadiga xoslangan gap turlari nima deyiladi?
3. Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari qanday turlarga bo’linadi?
4. Gapning ifoda maqsadiga ko’ra qaysi turi nutqda ko’p foydalaniladi?
5. Darak gapning xususiyatlarini ayting.
Javoblar:
1. Ma’lum maqsadni ifodalash uchun.
2. Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari deyiladi.
3. Darak, so’roq, buyruq, istak gaplar
4. Darak gaplar.
5. Darak ohangi bilan talaffuz qilinadi, oxiriga qarab ohang pasayadi, gap bo’laklari to’g’ri tartibda bo’ladi, gap oxiriga nuqta qo’yiladi.