Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti «Elektr energetika»

I. Ketma-ket ulangan zvenolar tuzilish sxemasini o‘zgartirish
Uzatish funksiyalari K₁, K₂, ... , K_n (4.1,a-rasm,) bo‘lgan ketma-ket ulangan zvenolarni uzatish funksiyasi ekvivalent (teng) bo‘lgan bitta zveno

W(p)=K₁K₂ ... K_n (4.1)

bilan almashtirish mumkin. Buni asoslash uchun hamma zvenolarni uzatish funksiyalari (UF)

(4.2)

berilgan deb faraz qilaylik. Unda, qoidaga binoan, butun zanjirni uzatish funksiyasi:

W(r)= (4.3)

tengdir. Demak yozilgan (1.2) tengliklarni chap va o‘ng qismlarini o‘zaro ko‘paytirsak qidirilgan

=K₁K₂ ... K_n (4.4)

natijani olamiz, chunki hamma oraliq x_i o‘zgaruvchilari bunday

ko‘paytirish natijasida o‘zaro qisqarib ketadi. Demak,

W(p) = K_i(r) (4.5)

bo‘ladi, bunda K_i(r) ketma-ket ulangan n-ta zvenolarning UF o‘zaro ko‘paytirilishini anglatadi 4.1,b-rasm.

10.1-rasm. Ketma-ket ulangan zvenolar

SHunday qilib, ketma-ket ulangan zvenolarning umumiy (ekvivalent) UFni aniqlash uchun barcha zvenolar UFni bir-biriga ko‘paytirish kerak bo‘ladi.

Parallel ulangan zvenolar tuzilish sxemasini o‘zgartirish

O‘zaro parallel ulangan (10.2,a-rasm)K₁, K₂,...,K_n UF lariga ega bo‘lgan zvenolarni shu zvenoga ekvivalent bo‘lgan bitta zveno bilan almashtirish mumkin (10.2,b-rasm). U ning UFsi quyidagicha:

W(p)=K₁+K₂+ ... +K_n (4.6)

Zanjirning chiqish qiymati kirish signallarining yig‘indisidan

= (4.7)

iborat bo‘lsa, unda zanjir UF si:

W(p)= (4.8)

ko‘rinishiga ega bo‘ladi, ya’ni o‘zaro parallel ulangan zvenolardan tashkil topgan ochiq zanjirni UF hamma zvenolarning UF yig‘indisidan iborat bo‘ladi.

10.2-rasm. Parallel ulangan zvenolar

Mahalliy teskari bog‘lanishga ega zanjir

Berilgan mahalliy teskari bog‘lanishga ega ketma-ket va parallel (4.3,a,b-rasm) tuzilma chizmalaridagi zvenolar teskari bog‘lanish zveno K_tb bilan o‘ralgan bo‘lib, unda olinadigan x_tb signal k_n zvenodan keladigan x_n+1 signalga nisbatan manfiy yoki musbat, ya’ni x_tb signal x_n+1 dan olinishi yoki qo‘shilishi mumkin. SHu belgisiga qarab manfiy yoki musbat TB deyiladi. Amaliyotda ko‘proq manfiy, ya’ni x₁=x₀-x_tb TB ishlatiladi.

Teskari bog‘lanishga ega ketma-ket ulangan zvenolar uchun UF:

W(p)= (4.9)

Teskari bog‘lanishga ega parallel ulangan zvenolar uchun UF:

W(p)= (4.10)

(10.3,a,b-rasm)da berilgan tuzilma chizmalarni ekvivalent chizma ko‘rinishiga keltirib 4.3,v-rasm, UFni yozamiz:

K_mtb(r)= (4.11)



10.3-rasm. Teskari bog‘lanish bilan o‘ralgan ketma-ket (a) va parallel (b) tuzilma sxemalarini keltirish (v)

Bu (4.11) tenglikka asosan quyidagi qoidani yozishimiz mumkin: TB bilan o‘ralgan zanjirni UF bo‘linmali ifoda bo‘lib, suratida to‘g‘ri zanjirdagi zvenolarni UF ko‘paytmasi bo‘lsa, maxrajida TB zanjiridagi va u o‘rab olgan to‘g‘ri zanjirdagi zvenolarni o‘zaro ko‘paytmasini birga qo‘shgan yig‘indidan iborat bo‘ladi. Agarda TB musbat belgili bo‘lsa unda maxrajdagi ifodada minus belgi yoziladi.