Ochiq usuldagi konchilik ishlarini meyorlashtirish

AMALIY MASHFULOT № 9
Mavzu: Qazib olish tizimlarini o’rganish va ularning asosiy
parametrlarini aniqlash.
Ochiq usulda qazib olish tizimi deganda karyer koni yoki uning uchastkasida ochiq usulda qazib olish tartibi va ketma-ketligi tushuniladi. Tizim barcha foydali qazilmalarni, korxonaning zarur ishlab chiqarish quvvatini, zaxiralarni to’liq qazib olishni, er osti boyliklari va atrof- muxitni muxofaza qilishni tizimli va iqtisodiy kompleks rivojlantirishni ta’minlashi kerak.
Umumiy xolda, qazib olish ishlari tog’-kon, maydalash va qazib olish va tayyorgarlik ishlarini o’z ichiga oladi. Qazib olish tizimining asosiy elementlari qatorlar, ish joylari, peshtoq va karyerning old qismi, karerning ishchi zonasi.
Pog’ona parametrlari, uning balandligi va otkos kiyalik burchagi. Pog’ona balandligini aniqlashning asosiy sharti ma’lum standart o’lchamdagi tof-kon uskunalaridan foydalanganda kon ishlarini xavfsiz olib borishdir. Pog’onaning balandligi 3m dan oshmasligi kerak: portlashsiz bir chumichli ekskavator mexanik kurakni ishlab chiqarishda ekskavatorlarning maksimal qazish balandligi :portlatish va bir qatorli portlatish yordamida qattiq tof jinslarining mexanik kuragi kabi bitta cho’michli ekskavator bilan ishlashda ekskavatorni qazish balandligidan 1,5 baravar kup (qulash balandligi ekskavatorni qazish balandligidan oshmasligi sharti bilan); draglayn, cho’michli va aylanma ekskavatorlarni ishlab chiqishda - balandliklar} yoki ekskavatorni qazish chuqurligi.
Oddiy qurilish konlarini ishlab chiqish tajribasi shuni kursatadiki, burchakning oqilona balandligi 10-15 va 16-19M oraligida joylashgan. navbati bilan, 3-5 va 8-12.5 m³ cho’michli ekskavatorlar uchun
Nishab burchagi tog’ jinslarining mexanik xususiyatlariga, ishlatiladigan uskunalarga va tik turgan bo’shliqlarning davomiyligiga bog’lik. Burchagi yon bag’irlari ish yon bag’irlari ruxsat > B1: ekskavator turi mexanik belkurak, draglines, shuningdek kaytib ekskavatorlar faoliyat kachon-80° gacha: kup zanjir ekskavator ish pastki chizmachilik-bu jinslarning tabiiy qiyaligi burchagi.
Ish joylarining kengligi quyidagicha qabul qilinadi. asosiy kon mashinalari va transport kommunikatsiyalari, quvvat va yoritish liniyalari, yordamchi transport va uskunalarni xavfsiz joylashtirishda uskunaning samarali ishlashini ta’minlash.
Ish joyining minimal kengligi portlatilgan qoyali va yarim qoyali jinslarning (kirish kengligidan yumshok jinslar uchun) kengligidan iborat. Yo’lning pastki chetidan transport chizigiga, transport chizig’ining o’zi, transport chizig’idan xavfsiz masofa, mumkin bo’lgan xalokatning prizmasiga va mumkin bo’lgan xalokatning prizmasining kengligiga xavfsiz masofa.
Ish joyining minimal kengligi qiymati analitik tarzda hisoblab chiqilishi yoki standartlarga muvofiq qabul qilinishi mumkin. Mexanik kurakli EKG-5A va EKG-8I va temiryo’l transportidan foydalanganda ish joyining minimal kengligi mos ravishda 26-31 m yumshoq jinslarda, 39-52 va 45-60m qoyali jinslarda. Avtotransport vositalaridan foydalangan holda, ish joyining kengligi 23-30 va 37-52m bo’lib, mos ravishda yumshoq va qoyali jinslarida bo’ladi.
Ishning oldingi qismi tog’-kon ishlarini ishlab chiqarish uchun tayyorlangan uzunlikning bir qismidir. Ish joyini tayyorlash uchun zarur bo’lgan kenglikning ish joyini yaratish va kon-transport uskunalari ishini ta’minlash uchun transport va energetika kommunikatsiyalarini tashkil etishdan iborat.
Karyer ishlarining fronti barcha ish joylarida tog’- kon sanoati frontlarining umumiy uzunligini ifodalaydi. Ish joylarida amalga oshiriladigan ishlar turiga ko’ra, jami frontning ochilishi (ochilgan ish joylarining umumiy uzunligi) va qazib olish (kon qazish ishlarining umumiy uzunligi) bo’linadi.
Dastlabki ish joyini yaratish va uning ish jarayonida xarakatlanishi o’zboshimchalik bilan amalga oshirilmaydi. (Kesish xandaklar, kovaklariga tomonidan) kesish va ish old xarakat ishlab chqkish jarayonida ochiq va ulja suyish ma’lum bir kator ta’minlash, shunday kilib, ishlab chikarish. Ishning dastlabki fronti uzoq yoki qiqka martaba o’qi bo’ylab joylashgan bo’lishi mumkin, shuningdek, muayyan qazib olish sharoitlariga qarab boshqa pozitsiyaga ega bo’lishi mumkin. Bunga ko’ra, ish joyining old qismi karyea maydonining uzun yoki qiska o’qiga parallel ravishda uning chegarasidan boshqasiga (bir bort chizg’i, guruch) parallel ravishda xarakatlanishi mumkin.5, a. b), oralik pozitsiyadan chegaralarga qadar uzoq yoki qisqa martaba o’qiga parallel ravishda (ikki qavatli chqkur, shakl. 5. VG), radial qatlamning markazidan uning chegaralariga yoki periferik joylardan markazga, bir burilish nuqtasi bilan fan, mansab soxasida chegarasida joylashgan yoki uning yonida.
Nishabdagi ekskavatorlar soni boshqacha bo’lishi mumkin, ammo kuchli uskunalardan foydalanilganda, bitta ekskavatorga ega bo’lish maqsadga muvofiqdir. Ikki ekskavator va undan ortiq ish o’rindigida ish olib borishda yo’l va temir yo’l transportidan foydalanishda uzunligi EKG-5A va EKG-8I ekskavatorlari uchun mos ravishda 500-600 va 1000-1400 m bo’lgan alohida ekskavator bloklariga bo’linadi. Ekskavator blokining minimal uzunligi texnologik dizayn standartlariga muvofiq qabul kilinadi yoki xisoblab chiqiladi.
Ishning old tomoni tezligi ko’plab omillarga bog’liq: uskunaning kuchi, old uzunligi, chuqurlik balandligi, konning kuvvati, karyea ishlashi va boshqalar.va yiliga 30-250 metr oralig’ida o’zgaradi.
Bir vaqtning o’zida ishlab chiqilgan burmalar majmuasi karyea ish maydoni deb ataladi. Ish joyining pozitsiyasi ish joylarining balandligi va ularning oldingi ish uzunligi bilan belgilanadi. Ish maydoni- kon massasini tayyorlash va kesish bo’yicha ishlar amalga oshiriladigan vaqt ichida o’zgaruvchan va o’zgaruvchan sirt. Bu bortida yoki martaba barcha kengashlari aloxida bo’limlari qamrab mumkin.
Gorizontal va yumshoq konlarni ishlab chiqishda ish maydoni odatda ochiq va qazib olish ishlarida xam o’zgarmaydi. Shuning uchun u qattik deb ataladi. Loyixa kuvvatiga erishilganda, ish joyining o’lchamlari maksimal qiymatlarni oladi. Keyingi davrlarda, gorizontal va yumshoq konlarni ishlab chiqishda, balandligi va rejasida to’lik qazib olishga ega bulgan ish maydoni, ma’lum bir yunalishda uning o’lchamlari o’zgarishi bilan fqkat martaba maydonining konfiguratsiyasi yoki uning sirtining yengilligi o’zgargan tqkdirda aralashtiriladi.
Qiya va tik konlarda ish maydoni asta-sekin tog’- kon sanoati chuqurlashishi bilan birga kamayadi. Yangi ufqlarni kesish orqali u shu vaqtgacha ortadi. yukori ufklar sirtdagi kareraning yakuniy yoki oralik chegaralariga etib bormagan ekan. Sirtdagi martaba chegaralariga yetganidan so’ng, yuqori ufqlardagi kon ishlari to’xtaydi va ish maydoni vertikal ravishda xarakatlanadi (chuqurlashadi), uning o’lchamlari kamayadi. Shuning uchun qiya va tik konlarni ishlab chikishda, ish maydoni chuqurlashadi.
Qiya va tik konlarni ishlab chiqish tizimlari ochiq, qazib olish va kon-tayyorlov ishlarini bajarish tartibi bilan tavsiflanadi. Buning sababi, bunday konlarda konchilik va tayyorgarlik ishlari xam martaba qurish davrida, xam uni ishlatish jarayonida amalga oshiriladi. Bunday qazib olish tizimlari chuqurchaga (uzgaruvchan ish maydoni bilan) deyiladi.
Konlarni ishlab chiqish tartibi kon kazish maydonining konturiga nisbatan kon ishlarini rivojlantirish bilan bog’liq. Shu munosabat bilan ular ajralib turadi (akad.larning tasnifi buyicha. V.V. Rjevskiy) quyidagi tizimlar rejada chiziq yo’nalishi bo’yicha.

1. 
   Ochiq va qazib olish ishlarining old tomoni uzoq martaba o’qiga parallel ravishda xarakat qilganda uzunlamasiga bir bortli va ikki bortli:
   
2. 
   Transvers bir bortli va ikki bortli, ochilish va kazib olish ishlarining old tomoni karer maydonining kiska ukiga parallel ravishda aralashtiriladi;
   
3. 
   Yelpigichsimon, front ochilgan va kazib olish ishlari kuchirilganda
   

Markaziy (umumiy) yoki tarkok burilish nuktalari bulgan fanda: