Ochiq usuldagi konchilik ishlarini meyorlashtirish

8-rasm Karyerni chuqurlashtirish jarayonida ishchi bortining siljishi sxemasi

kattaligini aniqlash uchun kо‘rib chiqishni quyi x_i, pog‘onadan boshlaymiz x_n=0,

x_n-1=B_n-1-B_0(n-1),
x_n-2=[B_n-1+B_n-2]-[B_0(n-1)+B_0(n-2)].
Umumiy holatda i-nchi pog‘ona uchun:

Agar yassi emas, balki xajmli masalani kо‘rib chiqilsa, unda karyerning kon ishlari rejasida Si pog‘onalar ishchi maydonchalarining maydonlarini va ishlar fronti uzunligini, sо‘ng maydldonchalarning о‘rtacha kengligini о‘lchash kerak bо‘ladi.
Bi=Si:Li.

Misol. Karyerning ishchi borti balandligi H=15 m. bо‘lgan ishchi pog‘onalar n=12 dan tashkil topgan Chuqurlashtirishning talab etiladigan tezligi h_g=12 m/yil; B_0i=50 m; v_H=63 m/yil; φ_max=14,6°, ctgφ_max=3,84, β=1,38^°, ctg β=1,38 quyi pog‘ona ishlar frontining uzunligi L_n=1150 m; Q=960000 m₃/yil.

Hisob -kitoblar natijalari jadvalda keltirilgan

Jadval 1

Nomer gorizonta	Li, m	Si, m	Bi, m			xi, m	v­i­, m/god	Chislo ekskvatorov pri vc
								41,3	63
1	1 770	105 492	59,6	632,2	550	82,2	-19,2	0	1,21
2	1 705	104 517	61,3	572,6	500	72,6	-9,6	0	1,42
3	1 645	115 315	70,1	511,3	450	61,3	1,7	0,04	1,62
4	1 585	71 800	45,3	441,2	400	41,2	21,8	0,54	1,56
5	1 530	95 166	62,2	395,9	350	45	17,1	0,41	1,51
6	1 475	80 093	54,3	333,7	300	33,7	29,3	0,68	1,45
7	1 420	99 968	70,4	279,4	250	29,4	33,6	0,75	1,4
8	1 365	83 265	61	209	200	9	54	1,15	1,34
9	1 315	65 090	49,5	148	150	-2	65	1,34	1,29
10	1 260	60 480	48	98,5	100	-1,5	64,5	1,27	1,24
11	1 200	60 600	50,5	50,5	50	0,5	62,5	1,17	1,18
12	1 150	-	-	-	-	-	63	1,13	1,13
	17 420	941 786	54,1	-	-	-	41,3	8,48	16,35

Chuqurlashtirish tezligini 12m/yil etib ta’minlash va yil oxirida qiyalikning maksimal burchagi 14,60 bilan ishchi bortga chiqish uchun 12 pog‘onada eng kamida 9 ta ekskavatorga ega bо‘lishi va bortning о‘rtacha siljishi 41,3 m/yil hisobida ta’minlash zarur. Biroq, keyingi yilda tezlik 63 m/yilga erishishi va 12 pog‘onada kamida 17 ekskavator ishlashi kerak. Bundan tashqari yangi gorizontni ochish va tayyorlash uchun ekskavatorlar talab etiladi.
Agar keyinchalik ftax=14,60 da ishlansa, unda har bir ishchi pog‘onada bittadan ikkitagacha ekskavator (о‘rtacha ikkita ishchi pog‘onada) ushlab turish kerak. Shunday qilib, barcha ishchi pog‘onalarning mutanosib ravishda siljishini ta’minlash uchun ular bir pog‘onadan boshqa pog‘onaga kо‘chib о‘tadi.
№5 Amaliy mashg‘ulot.


«Karyer transportlari ishini tashkil etish»

Zaboylarda qazib olingan ma’danni tez va kam sarf-xarajatlar bilan boyitish fabrikalari yoki ruda omborlariga yetkazib berish kerak, qazilgan ochish jinslarini esa ag‘darmalarga tashish zarur. Karyerning ishlab chiqarish quvvati karyerdan transport vositalari bilan olib chiqiladigan ma’dan va ochish jinslari miqdori bilan aniqlanadi.

Transport vositalarining yaeng yaxshi kо‘rsatkichlariga ularning yuklashni kutish natijasida turib qolishi holatlarining mavjud emasligida erishiladi. Transport vositalarining yuklash uchun doimo mavjud bо‘lganda ekskavatorlarning ishiyanada samarali bо‘ladi. Kon va transpaort uskunalarining unumdorligini hsob-kitob qilishda foydalaniladigan boshlang‘ich ma’lumotlar ehtimollilik, о‘zgaruvchan tavsifga ega ekanligini hisobga olish zarur.
Ekskavatorlarning unumdorligiga kо‘pgina omillar ta’sir qiladi: pog‘onalarning turli uchastkalarida jinslar xususiyatining о‘zgaruvchanligi, portlatishlarda jinslarning maydalanishi darajasi, transport vositalarining yuklashga uzluksiz berilishi va x.k. Va albatta, transportlarning ishlashi karyer ishchi zonasining rivojlanish qonunlariga tо‘liq muvofiq bо‘lishi kerak- ekskavator zaboylarining zaruriy harakat tezliklari, ishchi pog‘oanlar va kon ishlari pasayishi tezliklarini ta’minlashi lozim.
Umuman olganda, karyerda transportlarning hisob-kitobi ikkita shartdan kelib chiqib amalga oshiriladi: a) transportning yuk tashish qobiliyati bо‘yicha; b) karyer yо‘llarinining о‘tkazish qobiliyati bо‘yicha. Transportning yuk tashish qobiliyati quyidagi formula bilan aniqlanadi:

Bunda k_T – rezerv va harakatning bir maromda emasligi koeffitsiyenti; Q_ochi – i-nchi tozalash zaboyining unumdorligi, t/yil; karyerda amaldagi tozalash zaboylari soni; Qj - j-nchi ochish zabyi unumdorligi, t/yil; m – ochish zaboylari soni .
boshqa tomondan,
,
Bunda Q_mps – transport birligining unumdorligi, t/s; t_sr –transport birligining smenada bevosita ishlash vaqti, s; S – – smena davomida ishtirok etuvchi harakatlanuvchi tarkib birliklari soni; n_sm – bir yilda ish smenalarining soni.
Karyerda mavjud bо‘lgan transpor vositalari qazib olinayotgan foydali qazilmalar va ochish jinslarining karyerdan tashib ketilishi va belgilangan joylarga yetkazib berishi shart.
Karyer yо‘llariining о‘tkazish qobiliyati quyidagi formula bilan hisoblanadi:
,
bunda k_dvˈ- rezerv va harakatning bir maromda bо‘lmasligi koeffitsiyenti g_ochi va g_vi – avtosamosvallar soni (poyezdlar), mutanosib ravishda bir yilda i-nchi tozalash zaboyi va j-nchi ochish zaboyidan olib chiqish kerak bо‘lganlar sonidir.
Karyerda hosil qilingan yо‘llar (avtomobil va temir yо‘llar) о‘z yig‘indisida karyer rejasini bajarish uchun ular bо‘ylab transport vositalarini о‘tkazib yuborish imkoniyatini ta’minlashi zarur.
Amaldagi karyer uchun keltirilgan formulalarga statistik taxlil asosida olingan ma’lumotlarni kiritish kerak. Hra bir zaboy bо‘yicha 50 dan 80 gacha о‘lchashlar о‘tkazish zarur. Har qanday parametrning hsob-kitob kattaligi ci sifatida

bunda - о‘rtacha tanlab olishning ahamiyati c_m – modaning ahamiyati.

Loyihalashtirilayotgan karyer uchun boshlang‘ich raqamlar normativ (me’yoriy) ma’lumotlar va aynan о‘xshash korxonalar kо‘rsatkichlari darajasida qabul qilinadi.

Zamonaviy karyerlarda transaoprtlarning har xil turlarini mustaqil va bir biri bilan kombinatsiyalangan holatda qо‘llaniladi. Juda kо‘p tarqalganligi bо‘yicha ularni: avtomobil, temir yо‘l, konveyer transportlari deb atash mumkin. Transportlarning gidravlik, havo-kanat, skipli kabi turlari ma’dan tushirish, ma’danni ag‘anatish va x.k. bо‘yicha kamdan kam qо‘llaniladi.