|
BINOKORLIK SANOATI
Binokorlik sanoati kurilish uchun turli xil materi-allar ishlab chik,aradi
va kuyidagi tarmokdarga bulinadi: risht, tsement, beton, tabiiy toshlar, oyna,
shifer va boshka materiallar ishlab chikarish.
Fhuit ishlab chikarish juda keng tarkadgan. Oddiy, ichi rovak rishtlar xdmda
shlakobloklar ishlab chik,ariladi. Fhiuthh tuprok. va oxdkni bir-biriga kushib
taiyorlan-ganda sovuk.ka ch idam l i buladi. Kurili shda kizil risht bilan bir
katorda pishirilmagan silikatli gishtlar
YER RESURSLARI VA UNDAN QISHLOQ XOJALIGIDA
FOYDALANISH
REJA:
1. Yer resurslari.
2. Yer fondi va turlari.
3. Yer resurslaridan qishloq xo'jaligida foydalanish.
Qishloq xo'jaligi uchun yer hayot -mamotning moddiy sharti
bo'libgina qolmay balki ishlab chiqarishning aktiv ashyoviy omili
hamdir. Ishlab chiqarish jarayoni tuproq unumdorligi bilan, tabiiy
biologik jarayonlar bilan bevosita bog'liq. Yer takror ishlab
chiqarmaydigan ishlab chiqarish vositalari qatoriga kiradi. Shu
munosabat bilan umuman yer resurslari va ayniqsa qishloq xo'njaligida
foydalanish uchun yaroqli bo'lgan yerlar cheklangandir. Tabiatan
yerning cheklanganligi undan intensiv suratda foydalanish zarurligi
masalasini juda keskin qilib qo'yadi. Qishloq xo'jaligida yer ishlab
chiqarishning asosiy vositasi hisoblanadi. Mamlakat yer boyliklaridan
oqilona foydalanishning davlatimiz agrosiyosatini asosi bo'lib, qishloq
xo'jalik ishlab chiqarishni intensivlashtirishning eng muhim shartidir.
Tuproq juda ko'p xususiyatlarini o'zida mujassamlashtirgan tabiiy
jism bo'lib, shulardan eng muhimi unumdorlik hosil etishtirish
qobiliyatidir. Tuproq unumdorligi deganda o'simliklarning butun o'sish
davri davomida talab etadigan miqdorda suv va oziq moddalar bilan
uzluksiz ta'minlash orqali qishloq xo'jalik ekinlaridan yuqori hosil
yetishtirish qobiliyati sanaladi. O
’zbekistonning yer resurslari 45 mln. ga
atrofida. Uning atigi 1/10 qismidan foydalaniladi xolos. Hozir 4,2 mln.
ga yerlarda sug'orib dehqonchilik qilinadi. Sug'orib dehqonchilik
qilinadigan hududlar anchagina, ammo suv yetishmasligi sababli
ulardan foydalanib bo'lmaydi va quyidagilar.
1. Yer hajmi jihatidan cheklangan, ya'ni uni inson hohishiga kcTra
kattalashtirib yoki kichiklashtirib bo'lmaydi.
2. Yerni hech qanday ishlab chiqarish vositasi bilan almashtirib
bo'lmaydi. U qishloq xcTjaligining asosi hisoblanadi.
3. Yer tabiat maxsuli, u inson mehnati mahsuli emas.
4. Yer abadiy ishlab chiqarish vositasi bo" lib, undan
to'g'ri foydalanish kerak.
O
’zbekiston dehqonchilikda foydalaniladigan yerlar maydoni 5-6
mln. ga bo"lib; ular sog'oriladigan va lalmi yerlardir. Bu yerlarning 1,6
mln. gektari cho'l zonasida joylashgan. Sug'oriladigan yerlar Farg'ona
Zarafshon vodiylarida va quyi Amudaryo rayonida ancha maydonlarni
egallaydi.
O
’zbekiston qishloq xo'jalik ishlab chiqarishni asosi sug'oriladigan
dehqonchilikdir. Suv xo'jaligi (kanallar, suv omborlari, injenerlik va
gidrotexnika inshoatlari) qurilish, yerning miliorativ holatini yaxshilash
ishlari va boshqa tadbirlar Respublikada keng avj olib ketdi.
Mirzacho'ldagi quruq yerlar o'zlashtirildi. Bu yerda paxta va qishloq
xo'jaligining boshqa maxsulotlarini yetishtiradigan yirik tumanlar
tashkil etildi. Qarshi, Jizzah, Zarafshon, Surxonsherobod dashtlari,
Amudaryoning quyi oqimidagi yerlarni o'zlashtirish yuzasidan keng
ko'lamda ishlar olib borilmoqda. Qishloq xo
’jaligidan foydalaniladigan
yerlar deb qishloq xo'jalik ehtiyojlari uchun berib qo'yilgan va shu
maqsadlarga mo'ljallangan barcha yerlarga aytiladi. Bunday yerlar
jumlasiga haydaladigan yerlar, ko'p yillik daraxtzorlar, qo'riqlar,
pichanzorlar va yaylovlar kirsa, qishloq xo'jaligiga yaroqsiz yerlarga -
o'rmonlar, bo'tazorlar, botqoqliklar, qum bosgan va boshqa noqulay
yerlar kiradi. Haydaladigan yerlar barcha qishloq xo'jaligiga yaroqli
yerlarning tahmini 15 % ni tashkil etadi. CTzbekistonda ekinlarning
ko'pchiligi
sug'oriladigan
va
shartli
sug'oriladigan
yerlarga
yetishtiriladi. Shu munosabat bilan sug'oriladigan yerlarning har gektari
juda katta ahamiyatga ega. Sug'oriladigan yerlarda tcTg'ri foydalanish
ularning samaradorligini oshirib borishqishloq xo'jalik tasarrufidan
chiqib ketishga ycTl qo'ymaslik Respublika qishloq xo'jaligini
intensivlashning asosiy shartidir. Davlat yer fondi yer egaligi yoki
yerlardan foydalanuvchilar hududidagi barcha yerlarni - haydalma
yerlar, daraxtzor, yaylov, pichanzor, o'rmonzor, bo'z yerlar qishloq
xo'jaligida foydalanilmaydigan yerlarning jamini o'z ichiga oladi.
Respublikaning umumiy yer fondi 44797,7 mingga, barcha qishloq
xo'jalik yerlari 22446,1 mingga yoki Respublika yer fondining 50,5 % ni
qishloq xo'jalik turlari 17346,2 minggani, shundan sug'oriladigan yerlar
maydoni 3281,1 minggani tashkil etadi. (2006). Qishloq xo'jalik
maqsadlarida foydalaniladigan yerlar eng qimmatli hisoblanib, ular
qishloq xo'jalik ishlab chiqarishni ta'minlash bilan birga barcha
agrolandshaftlar hamda qulay tabiiy muhit yaratish jihatidan ham
muhimdir. Rspublika bo'yicha qishloq xo'jalik maqsadlari uchun
mo'ljallangan yerlarning tarkibi va o'zgarish jarayonida umumiy qishloq
xo'jalik yer turlari maydonining kamayib borishi kuzatilmoqda.
Yerdan foydalanishning yangi shakllari rivojlanmoqda. Bular
fermer va dehqon xo'jaliklari xususiylashtirilgan chorvachilik fermalari
shirkat xo'jaliklari va boshqa turdagi qishloq xo'jalik korxonalaridir.
Sug'oriladigan haydalma yerlar respublika qishloq xo'jaligini va
iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Sug'oriladigan
yerlar mamlakat yer fondining 9,6 % ni tashkil etgan holda jami qishloq
xo'jalik maxsulotlarini 98 % aynan shu yerlarda yetishtiriladi.
Respublika bo'yicha lalmikor yerlar maydoni 752,7 mingga bo'lib bu
yerlarda qishloq xo'jalik ekinlarini yetishtirish faqat yogMnlar hisobiga
amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
