O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

kishi  muloqoti»  asarlarida  bayon  etilgan.

102

---

N.Makiavelli  kabi  Jan  Boden  ham  davlat  absolutizmi  taraf- 

dori  edi.  Xuddi  shuning  uchun  davlat  manfaatini  din  manfaati- 

dan  ustun  qo‘yar  edi.  Chunki  davlatning  kelib  chiqishi  Xudo- 

dan  emas.  Shu  bois  din  siyosatdan  xalos  bo‘lishi,  davlat  ish- 

lariga  aralashmasligi  zarur,  degan  g‘oyani  olg‘a  suradi.

Har  qanday  jamiyatda  ham,  turli  tabaqalar,  turli  ijtimoiy 

guruhlar  orasida  vujudga  kelgan  mojarolar,  dilsiyohliklar  zami- 

nida  manfaat  yotadi.  Manfaatlar  haqida  fikr-mulohaza  yuritgan 

Boden  manfaatlar  ichida  eng  asosiysi  —  mulk  bilan  bog'liq 

munosabatlardir,  deb  ta’kidlaydi.  Uning  tushuntirishicha,  mulk 

bilan  bog‘liq  munosabatlar,  eng  avvalo,  jamiyatning  asosi 

hisoblangan  oilada  mujassamlashadi.  Xuddi  shuning  uchun  ham 

oila  davlat  siyosatining  asosi  bo‘lmog‘i  zarur.  Bu  o‘rinda  J.Boden 

Aristotelning  «Siyosat»  asarida  ilgari  surilgan  g'oyalami  yanada 

rivojlantiradi.  Davlat  oila  manfaatlarini  himoya  qilganidagina  ijti- 

moiy-siyosiy  tuzum  barqarorligi  ta’minlanadi.  Buning  uchun  esa 

davlat  o‘z  navbatida  xususiy  mulkchilikni  muhofaza  etmog'i  darkor. 

Oila  va  xususiy  mulkchilikni  himoya  qilmoq  uchun  davlatni 

merosxo'r  Monarx  boshqarishi  kerak.  Lekin  uning  huquqlari 

cheklangan  bo‘lishi  shart.

N.Makiavelli  o‘z  davrida  ItaUyada  sodir  etilayotgan  turli  bosh- 

boshdoqliklarga  barham  berish  uchun  hokimiyatni  yagona  Mo­

narx  qo'lida  jamlashni,  J.Boden  esa  Monarx  qo'lida  jamlangan 

hokimiyatni  xalq  tomonidan  nazorat  qilishni  muhokama  etgan 

bo‘lsa,  Gollandiyaning  yetuk  siyosatshunosi,  gumanisti  va  hu­

quq  nazariyotchisi  Gugo  Grotsiy1  allaqachonlar  shakllanib  bo‘lgan 

respublikaning  ijtimoiy-siyosiy  muammolari  xususida  bosh  qoti- 

radi.  Ko‘rinib  turibdiki,  Yevropa  siyosiy  tafakkuri  obyektiv  zaru- 

riyat  in’ikosi  o'laroq  «anarxiya-monarxiya-respublika»  mantig'i 

asosida  shakllana  boradi.

Inson,  G.Grotsiyning  fikriga  muvofiq,  hayvondan  o‘zining 

tinchlikka,  osoyishtalikka,  o‘zaro  muomalaga  bo‘lgan  ehtiyoji