O‘. Qo’ldoshev, F. Bakiyev

Quyidagi so’z birikmalari va iboralar a/an artikllari bilan ishlatiladi: 
A lot of, a great deal of, a good deal of, a great number of, a good many, a great many
 – 
ko’p, 
a number of
 – bir nechta, 
a few
 – bir oz, 
a little
 – bir oz, 
a piece of
 – bir bo’lak, 
to go for a walk
 
–  sayrga  bormoq, 
to  have  a  good  time
  –  vaqtni  yaxshi  o’tkazmoq, 
to  have  a  cold
  –  shamollab 
qolmoq, 
to have a headache
 – bosh og’rimoq, 
to have a look
 – qarab qo’ymoq, 
to be in a hurry
 – 
shoshilmoq, 
it is a pity
 – attang, afsus, 
to be at a loss
 – qiynalmoq, 
at a speed of
 – tezlikda, 
as a 
result of
 – natijada, 
at a time when
 – vaqtida, mahalida, 
on a large (small) scale
 – katta (kichik) 
hajmda, 
all of a sudden 
– to’satdan, 
as a matter of fact
 – haqiqatda, 
for a short (long) time
 – qisqa 
(uzoq)  vaqt  davomida, 
to  have  a  mind
  –  moqchi  bo’lmoq, 
in  a  loud  (low)  voice
  –  baland  (past) 
ovozda, 
to be in a position
 – holatda bo’lmoq, 
to take a seat
 – joyini egallamoq, 
an area of
 – lik 
maydon, 
a territory of
 – lik hudud, 
a European country
 – Evropa davlati, 
to put an end to sth
. – 
biror  narsani  tugatmoq,  nuqta  qo’ymoq, 
to  make  an  attempt
  –  harakat  qilomoq, 
with  an 
entqusiasm
 – ko’tarinkilik bilan, 
to make a bet
 – garov o’ynamoq, 
to score a goal
 – go’l urmoq, 
in a 
draw
  –  durang, 
a  couple  of
  = 
a  pair  of 
–  bir  juft, 
with  a  smile
  –  tabssum  bilan, 
to  have  a  good 
command of
 
the language
 – tilni yaxshi o’zlashtirgan bo’lmoq, 
to give a good recommendation
 – 
yaxshi tavsiya bermoq, 
to ask for a date
 – uchrashuvga taklif qilmoq, 
to have an eye on somebody 
– birovdan ko’z-quloq bo’lib turmoq, 
to be in a mess
 – tartibsiz bo’lmoq,  

---

79 
 
Quyidagi so’z birikmalari va iboralar the artikli bilan ishlatiladi: 
in the morning
 – ertalab, 
in the afternoon
 – tushdan keyin, 
in the evening
 – kechqurun, 
in 
the night
 – tunda, 
What is the time? 
– Soat necha? 
The day after tomorrow
 – ertadan keyin, 
the 
day before yesterday
 – o’tgan kun, 
on the one (other) hand
 – bir (boshqa) tomondan, 
the other 
day
 = 
a few days ago
 – bir necha kun oldin, 
to play the piano
 – pianino chalmoq, 
to play the violin
 
– skripka chalmoq, 
to pass the time
 – vaqtni o’tkazmoq, 
on the right (left)
 – o’ngda (chapda), 
in the 
country
 – qishloqda, 
on the whole
 – umuman, 
to tell the truth
 – haqiqatni aytmoq, 
to run the risk
 
– tavakkal qilmoq, 
to run the business
 – ishni yuritmoq, 
at the age of
 – yoshida, 
What is the matter
? 
Nima bo’ldi?, 
in the draught
 – yelvizakda, 
in the city center
 – shahar markazida, 
in the first person 
singular
 – birinchi shaxs birlida, 
in the second person plural
 – ikkinchi shaxs ko’plikda, 
all through 
the night
 – tuni bo’yi.  
Quyidagi so’z birikmalari va iboralar artiklsiz ishlatiladi: 
At  first
–dastlab,  avvalo, 
at  night
–tunda, 
at  home
–uyda, 
at  sunset
–kun  botarmahalda, 
at 
sunrise
–kun chiqarmahalda,  
at peace
–tinchlikda, 
in peace
-tinchlikda, 
at war
–urushda, 
by air
–havo 
orqali, 
at table
–dasturxon atrofida, 
to be in town
–shaharchada bo’lmoq, 
by land
–quruqlik orqali, 
by sea
–dengiz orqali, 
by mistake
–xato qilib, 
by order of
-ning buyrug’i bilan, 
at dinner
-tushlikda, 
at 
breakfast
-nonushtada, 
on  demand
-talabi  bilan, 
in  fact
-haqiqatda, 
in  debt
-qarzda, 
on  deck
-
palubada  (kema  hovlisida), 
day  and  night
-kecha-kunduz, 
from  morning  to  (till)  night
-ertalabdan 
kechgacha, 
from  day  to  day
-kundan-kunga, 
by  day
-kunduzgi, 
at  work
-ishda, 
at  first  sight
-bir 
qarashda, 
by heart
-yoddan, 
by chance
-tasodifan, 
by name
-nomi bilan, 
by means of
-ning vositasida, 
to be under discussion
-muhokama qilinayotgan bo’lmoq, 
in time
-vaqtida, 
in demand
-talab katta, 
in  sight
-ko’rinishda, 
in  conclusion
-xulosada, 
on  boards  ship
-kema  bortida, 
on  sale
-sotuvda, 
day 
after  day
-kundan-kunga, 
from  head  to  foot
-boshdan  oyoq, 
from  time  to  time
-vaqti-vaqti  bilan, 
from shop to shop
-do’kondan do’konga, 
under control
- boshqaruv ostida, 
at dawn
 – tongda. 
At risk
 
– xavf ostida.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

80 
 
THE SENTENCE 
          1.
 Parts of a sentence (gap bo’laklari): a) the 
subject
 (ega); b) the 
predicate 
(kesim); c) the 
object 
(to’ldiruvchi); d) the 
attribute
 (aniqlovchi); e) the 
adverbial modifiers 
(hol);  
          2.
 Gaplar tuzilishiga ko’ra 2 ga bo’linadi: 1) the 
Simple sentence
 (soda gap); 2) the 
Clauses 
(qo’shma gaplar);  
          3.
 Qo’shma gaplar ham ikkiga bo’linadi: 1) The 
Compound sentence
 (bog’langan qo’shma gap); 
2) The 
Complex sentence
 (Ergashgan qo’shma gap);  
          4.
 Ergashgan qo’shma gaplarda Bosh gap (the Principle Clause) va Ergash gap (the Subordinate 
Clause) lar bo’ladi.  
          5.
 Maqsadiga ko’ra gaplar 4 ga bo’linadi:  
              a) the declarative sentence (darak gap) 
              b)  the  interrogative  sentence  (so’roq 
gap) 
          c) the imperative sentence (buyruq gap) 
          d)  the  exclamatory  sentence  (his-hayajon 
gap) 
INTERROGATIVE SENTENCES (so’roq gaplar) 
          1.
 So’roq gaplar 4 turga bo’linadi:  
a) General question sentences (umumiy so’roq 
gaplar) 
b)  Special  question  sentences  (maxsus  so’roq 
gaplar) 
     c) Alternative question sentences (tanlov so’roq 
gaplar) 
     d) Disjunctive question sentences (tasdiq so’roq 
gaplar) 
          2. General questions
 (umumiy so’roq gaplar): yordamchi fe’lni egadan oldinga chiqarish bilan 
hosil qilinadi: 
Do you speak English? Inglizcha gapirasizmi? Have you seen her? Uni ko’rdingmi?  
          a)
 Inkor umumiy so’roq gaplar asosan 
ajablanishni
 ifodalaydi va “
nahotki
” so’zi qo’shib tarjima 
qilinadi: 
Do you not know her. = Don’t you know her? Nahotki uni tanimasangiz? Haven’t you written 
it yet? Nahotki uni hali yozib bo’lmadingiz?
  
          b) 
Inkor  umumiy  so’roq  gaplarning 
javobi 
quyidagicha  bo’ladi: 
Didn’t  you  speak  to  her 
yesterday? Nnahotki kecha u bilan gaplashmagan bo’lsangiz? – No, I didn’t (Yo’q, gaplashmadim), - 
Yes,  I  did.  (Ha,  gaplashdim)
. 
Won’t  she  come  here  toninght?  –  No,  she  won’t.  –  Yes,  she  will.  (Bu 
oqshom u bu yerga kelmaydimi? – Yo’q kalmaydi. – Ha, keladi).  
          3. Special questions
 (maxsus so’roq gaplar): Maxsus so’zlar bilan yasaladi. Maxsus so’zlar esa 
quyidagilardir: 
who 
(kim), 
what
 (nima, qanday), 
where 
(qaerda), 
which
 (qaysi), 
how much
 (qancha), 
how many
 (nechta), 
whose
 (kimning), 
whom
 (kimni, kimga). 
When did you come? (qachon keldingiz). 
Who are you? (kimsiz?) How are you going? (qanday bormoqchisan?) 
          4. Alternative questions
 (Tanlov so’roq gaplar): da  “or” (yoki) bog’lovchisi qatnashadi: 
Is she 
American  or  Mexican?  U  Amerikalikmi  yoki  Meksikalik?    Are  you  reading  or  sleeping?  Sen 
o’qiyapsanmi yoki uxlayapsanmi?
  
5. DISJUNCTIVE QUESTIONS
 (Tasdiq so’roq gaplar): 
 
Bu  turdagi  so’roq  gaplar  biror  gapdan  keyin  vergul  qo’yib  qisqagina  umumiy  so’roq  gapni 
keltirish bilan hosil qilinadi.  
a) 
Agar birinchi gap 
bo’lishli
 bo’lsa, verguldan keyingi tasdiq so’roq 
gap 
bo’lishsiz
 bo’ladi:
 I must read now, mustn’t I? Men hozir o’qishim kerak, shunday emasmi? You 
are  English,  aren’t  you?  Siz  inglizsiz,  shunday  emasmi?  He  can  play  chess,  can’t  he?  U  shaxmat 
o’ynayoladi, shunday emasmi?  He speaks English, doesn’t he? U inglizcha gapiradi, shunday emasmi? 
He came  yesterday, didn’t he?  U  kecha keldi, shunday emasmi
? 
You have come, haven’t  you? Sen 
kelgansan, shunday emasmi? He has come, hasn’t he?
  
          b)
 Agar birinchi gap 
bo’lishsiz
 (inkor) bo’lsa verguldan keyingi tasdiq so’roq gap 
bo’lishli
 shaklda 
bo’ladi: 
I mustn’t play on computer, must I? Men kompyuterda o’ynamasligim kerak, shundaymi? She 
is not working, is she? U ishlamayapti, shundaymi?  

---

81