O. I. Jalolov Buxoro davlat universiteti Amaliy

I BOB. Latex dasturi. 

1.1. 

Latex dasturini o’rnatish va sozlash. 

Hozirgi  kunda  ilmiy  maqolalar,  matematikaga  doir  qo’llanmalar  yaratishda 

juda  ko’p  matematik  formulalar  va  turli  xil  obektlardan  foydalanishga  to’g’ri 

keladi.  Bunday  hujjatlarni  yaratish  uchun  juda  ko’p  matn  muharrirlari  mavjud. 

Bunga  Word  matn  muharririni  misol  keltirish  mumkin.  Word  matn  muharriri 

matematik  formulalarni  yozishda,  turli  xil  obektlarni  joylashtirishda  juda  katta 

imkoniyatga ega, lekin agar matematik formulalar, turli xil obyektlarni soni oshib 

borsa,  yaratilgan  hujjatlarni  hajmini  oshirib  yuboradi  va  ularni  qayta  ishlashda 

qiyinchiliklarga  uchrab  qolish  mumkin.  Bundan  tashqari  yaratilgan  hujjat  hamma 

kompyuterlarga,  yoki  hamma  sistemalarga  to’g’ri  kelmasligi  mumkin.  Masalan 

Wordda  yaratilgan  hujjatlar  versiyasiga  farq  qilsa  bir  biriga  to’g’ri  kelmasligi 

mumkin  yoki  Mathtypeda  yozilgan  formulalar  bo’lsa  to  bu  dasturni  o’rnatmasak 

bu hujjatlarni qayta ishlab bo’lmaydi. Biz yaratgan maqola, qo’llanma yoki boshqa 

hujjatlarni  internet  tarmog’ida  ham  qo’yishimiz  mumkin,  bundan  hamma 

kompyuterlar  foydalanishlari  mumkin.  Shuning  uchun  biz  hujjatlarni  shunday 

tayyorlashimiz kerakki undan barcha kompyuterlar turli xil bo’lishidan qatiy nazar 

foydalana  olishlari  kerak.  Shularni  hisobga  olib  yana  bir  dastur,  Latex  dasturi 

yaratildi.  Latex  dasturi  juda  ko’p  imkoniyatlarga  ega.  Bu  dasturni  imkoniyatlari 

yuqoriligi, jurnallar, kitoblar tayyorlash imkoniyatlari juda yuqori sifatli ekanligini 

hisobga olib, hozirgi kunda chet ellarda ilmiy jurnallarda ilmiy maqolalarni Latex 

dasturida  yozib  yuborishni  talab  qiladi.  Latex  dasturida  tayyorlangan  hujjatlarni 

hajmi juda kichik bo’ladi, shuning uchun ularni qayta ishlash tez amalgam oshadi. 

Bu  dastur  yordamida  ilmiy  maqolalar,  kurs  ishlarini,  diplom  ishlarini, 

dissertasiyalarni  juda  chiroyli  qilib  tayyorlash  mumkin.  Albatta  bu  dastur  bilan 

ishlash  uchun  kompyuterda  Latex  dasturi  o’rnatilgan  bo’lishi  kerak  va  biror  bir 

uslubiy  qo’llanmadan  foydalnishga  to’g’ri  keladi.  Hozirgi  kunda  Latex  dasturida 

ishlash bo’yicha deyarli o’zbek tilida adabiyotlar yetarli emas, rus tilida yoki ingliz 

tilida adabiyotlar juda ko’p. Shularni hisobga olib biz Latex dasturi bo’yicha 

---

10 

 

 

o’zbek tilida kerakli malumotlarni to’plab uslubiy qo’llanma tayyorlashni maqsad 

qilib qo’ydik. 

Amerikalik  taniqli  matematik  va  dasturchi  Donald  Knuth  tomonidan  Tex 

dasturi  yaratildi.  Bu  dasturni  yaratishda  Knut  o’z  oldiga  shunday  translyator 

yaratishni  maqsad  qilib  qo’ydiki,  u  har  xil  kompyuterlarda  bir  xil  ishlashi  kerak 

edi.  Leslie  Lamport  Tex  bazasi  asosida  paketlardan  foydalanib  Latex  dasturini 

yaratdi. 

Latex  dasturi  matematikaga doir  ilmiy  hujjatlarni  juda  yuqori darajada sifatli 

qilib  tayyorlash  uchun  mo’ljallangan dastur  hisoblanadi.  Kitob,  o’quv qo’llanma, 

ilmiy  jurnallarni  tayyorlashda  ham  juda  katta  imkoniyatlarga  ega.  Latexda 

yaratilgan  hujjatlarni  hajmi  juda  kichik  bo’ladi  va  ularni  qayta  ishlash,  tahrirlash 

amallarini juda tez bajarish mumkin. Latex dasturi juda ko’pchilik kompyuterlarga 

ishlaydi  masalan  IBM,  Mac  va  boshqalar.  Bundan  tashqari  juda  ko’pchilik 

sistemalarga  ham  ishlaydi  masalan  Windows,  Unix,  VMS  va  boshqalarni  misol 

keltirish  mumkin.  Bu  dastur  bilan  ishlash  uchun  kompyuterda  Latex  dasturi 

o’rnatilgan  bo’lishi  kerak.  Shuning  uchun  biz  birinchi  bobni  Latex  dasturini 

o’rnatish va uning imkoniyatlaridan foydalanishga bag’ishladik. 

Latex dasturini o’rnatish uchun birinchi MikTex dasturini o’rnatamiz.