Nizomiy nomidagi

Gominidlarda kalla suyagi evolyutsiyasining bosh miya rivojlanishiga bog‘liqligi. Mehnat qilish ta’sirida gominidlar bosh miyasining o‘sib borishi kalla suyagi, miya qismi hajmining o‘sishiga, shaklan o‘zgarishiga sabab bo‘lgan. Ikkinchi tomondan miya qismi qaytadan ikkilamchi oziq moddalar hajmining o‘zgarishi bilan bog‘liq ravishda chaynash apparatining parallel ravishda kuchayib borishi tufayli kelib chiqadi.

1. 
   Gorilla 2. Avstralopitek 3. Homo erectus 4. Neandertal(Lya-Shapell-o-Sen)
   

5. Shteyngeym odami 6. Hozirgi zamon odami

Odamning eng yaqin ajdodlari bo‘lgan maymun va ibtidoiy odamlarning miya qutisi qopqog‘ining devori hozirgi zamon odamlarinikiga nisbatan nihoyatda qalin bo‘lgan. Gorilla, sinantroplarda ko‘z usti do‘ngi yaxshi rivojlangan, bu narsa odamlarda kuzatilmaydi. Eng qadimgi va qadimgi gominidlarda esa kalla suyagining tashqi tomondan yaxshi ko‘rinib turadigan ko‘ndalang do‘ngchasi bor. Gominid kalla suyagining miya qismi tavsiflanganda ular peshonasining anchagina darajada qiyaligini, tepa suyagining yassiligini va so‘rg‘ichsimon o‘simtalar yaxshi rivojlanganligini aytib o‘tish lozim.

Gominidlar evolyutsiyasi jarayonida bosh miyaning katta yarim sharlari o‘sa borishi va ulardagi egat va pushtalarning kuchli rivojlanishi tufayli neandertallarda peshona, tepa va chakka pallalari katta bo‘la borganligi tufayli oldinga tomon surilgan. Odamsimon maymunlarning kalla suyagning yuz qismi sezilarli darajada oldinga chiqqan holatdan oldinga kamroq chiqqan holatga, ya’ni prognatdan ortognat holatga o‘tgan. Keyinchalik, kalla suyagining rivojlanishi natijasida peshona suyagi tekisroq bo‘la bordi, jag‘ apparati qisqardi va iyak paydo bo‘ldi.