Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanidan

REJA:
1.chaqqonlik tushunchalarining ta’rifi
2. Chaqqonlik – muvofiqlashtirish layoqatlarining majmuaviy namoyonligi sifatida
3 Muvofiqlash layoqatlarini ya’ni chaqqonlikni rivojlantirish usuliyati


Tayanch iboralar ;Chaqqonlik , mashq, ,tezkorg‘ kuch, harakatlarni muvofiqlash, muvofiqlash layoqatlari, mushak muvofiqliligi mushaklar , mezon, yuklama,


1.“Harakatlarni muvofiqlash”, “muvofiqlash layoqatlari” ya’ni chaqqonlik tushunchalarining ta’rifi


Biron harakat faoliyatini bajarishda insonning muvofiqlovchi imkoniyatlarini tavsiflash uchun nazariya va jis-moniy tarbiya usuliyatida, uzoq vaqt «chaqqonlik» atamasi qo‘llanilib kelingan. Xozirgi kunda ularni belgilash uchun ko‘p hollarda “muvofiqlash layoqatlari” atamasi ishlatilmoqda. Bu tushunchalar ma’nosi bo‘yicha yaqin bo‘lgani bilan, tarkibi bo‘yicha bir xil emas.
“Muvofiqlash layoqatlari” tushunchasiga ta’rif berish uchun boshlang‘ich nuqta bo‘lib “muvofiqlik” so‘zi xizmat qilishi mumkin (lotincha coordination so‘zidan olingan bo‘lib muvofiqlashtirish, tartibga solish ma’nosini bildiradi).
“Harakatlarni muvofiqlash” tushunchasiga keladigan bo‘lsak, uning ma’nosi lotinchadan tarjimasiga qaraganda ancha keng. Xozirgi vaqtda harakatlar muvofiqligining bir necha ta’riflari mavjud. Ularning barchasi, ushbu murakkab hodisaning qandaydir alohida jihatlarini ochib beradi (fiziologik, biomexanik, neyrofiziologik, kibernetik)
N.A.Brenshteynning yozishicha “harakatlar muvofiqligi” bizning organlarimiz harakatlarining erkinlik darajasini yengib o‘tishdir, ya’ni ularni boshqariluvchi jarayonga aylantirishdir.
Bu ta’rif, oradan ancha vaqt o‘tgan bo‘lishiga qaramasdan, hozirgi kunda ham eng ko‘p tarqalgan va tan olinganlardandir. N.A.Brenshteynning (1991) fikricha harakat apparatini boshqari-shida eng qiyini bu erkinlik darajalarini yengib o‘tishdir. Ma’lumki, O.Fisherning (1906) hisoblari bo‘yicha gavda, bosh va oyoq – qo‘llar o‘rtasida bo‘lishi mumkin bo‘lgan 107 dan ortiq erkinlik darajasi mavjud. Masalan, faqat oyoq – qo‘llarning o‘zi 30 tadan erkinlik darajasiga ega. Shuning uchun, harakatlar muvofiqligida inson yechishi lozim bo‘lgan asosiy masala - ortiqcha erkinlik darajalarini kamaytirishdir.