Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika va psixologiya kafedrasi psixodiagnostika va eksperimental psixologiya

Reaktsiya qilishning dominant tipi (OD.) Shaxsdagi stress va frustratsiya holatida paydo bo’ladigan ichki zo’riqishlar darajasini ifodalaydi. OD. ko’rsatkichi qanchalik yuqori bo’lsa shaxsda ta’sirlanuvchanlik hamdardlik va empatiyaga moyillik hamda tekshiriluvchining frustratsiyaga moyilligi shunchalik yuqori bo’lаdi.
Reaktsiya qilishning o’zini-o’zi muhofazalash tipi (ED.) Shaxsning kuchli va kuchsiz jihatlarini emоtsional zo’riqish paytidagi o’zini tuta bilish darajasini ifodalaydi. ED ko’rsatkichi qanchalik yuqori bo’lsa shaxsda o’ziga bo’lgan ishonchsizlik shunchalik yuqori bo’ladi. O’zini-o’zi boshqarishning past darajasi qaror qabul qilishdagi ikkilanishlarga sabab bo’ladi. ЕD yuqori bo’lgan kishilarda tajovuzkorlik, qo’pollik, atrofdagilar bilan munosabatda nazokatsizlik namoyon bo’ladi.
Reaksiya qilishning qat’iyatli tipi (NP) – shaxsdagi stress va frustratsiya vaziyatida muammoni hal qilishning mustaqilligi, qarorlarning adekvatligini ifodalaydi. Bu ko’rsatkich qanchalik yuqori bo’lsa, shaxs vaziyatga shunchalik to’g’ri baho bera oladi va mustaqil qaror qabul qiladi.
Ekstrapunitiv yo’nalganlik (E) – bu shaxs reaktsiyalari tashqariga ya’ni atrofdagilarga yo’nalganlikni bildiradi E ko’rsatkichi yuqori bo’lgan kishilar atrofdagilarga nisbatan talabchan, boshqalarning muammoli vaziyatini hal qilishga qo’shilib ketadigan, ko’p hollarda tajovuzkordirlar. E va ED ning birikishi atrofdagi kishilarga nisbatan yaqqol ifodalangan salbiy munosabat mavjudligini bildiradi.
Intropunitiv yo’nalganlik (I) – xulq-atvor reaktsiyalarini kishining o’ziga yo’nalganligini ifodalaydi. Bunda kishi vaziyatni mustaqil hal qilishga, o’z aybini tan olishga intiladi. I ko’rsatkichining yuqoriligi o’zini-o’zi tanqid qilishning kuchliligini, pastligi esa, aksincha o’zini begunoh ekаnligini namoyish etish hissining yuqoriligini bildiradi.
Impunitiv yo’nalganlik (M) – vaziyatni qurbonlarsiz hal qilishga intilish, vaziyatni yumshatish, vaziyatni ishtirokchilar o’rtasida teng taqsimlashga intilishni ifodalaydi. M xulq-atvorning liberal uslubi bo’lib (muammoni vaqt hal qiladi qabilida ish tutuvchi) nizolardan qochish uslubidir.