Navoiy davlat konchilik instituti "elektr energetikasi" kafedrasi

Nazorat savollari? 
1.Shamol elektr stansiyasining ishlash prinsipi. 
2.Rivojlangan mamlakatlarda mavjud shamol elektr stansiyalari.
3.Shamol elektr stansiya-larining kelajakda kutilayotgan istiqbollari. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

12 – MA`RUZA. ELEKTR ENERGETIKA SOHASI. 
Reja: 
1.O‗zbekistonda mavjud standart kuchlanishlar, hamda kuchlanishni tanlash 
sohasi. 
2. Elektr energiya iste‘molchilari.
3. Elektr ta‘minoti sohasida elektr uskunalar. 
1.O„zbekistonda mavjud standart kuchlanishlar, hamda kuchlanishni 
tanlash sohasi. 
 
Hozirgi paytda elektr energiyani taqsimlashda sanoat korxonalarida quyidagi 
kuchlanishlar qo‗llanilmokda. 
Bir fazali 12-36V va 3-fazali 36, 220, 380/220V, 660/380V, 3kV, 6kV, 10kV, 35kV, 
110kV, 220 kV va undan yuqori kuchlanishlardir. 
220/127, 380/220V kuchlanishli kurilmalar neytrali erga mahkam ulanib
bajariladi. 
660-35000V gacha kurilmalarni neytrali izolyasiya kilingan, 110 va 220kV 
kuchlanishli tarmoqlar esa neytrali erga maxkam ulangan bo‗ladi. 
 
Har qanday elektr tarmog‗i, uning uskunalari (generator, transformator, liniya 
va boshqalar) mo‗ljallangan nominal kuchlanish (U
n
) bilan ifodalanadi. Nominal 
kuchlanish iste‘molchilarning normal ishlashini ta‘minlashi va eng yuqori iqtisodiy 
samara berishi lozim. 
Iste‘molchilar yuklamasi vaqt bo‗yicha o‗zgarishi sababli, tarmoqning har 
qanday nuqtasidagi kuchlanish nominal qiymatdan og‗adi (rasmga karalsin). Bu 
og‗ish energiya sifatini pasaytiradi, natijada ziyon keltiradi. 
Elektr tarmog‗ining nominal kuchlanishi uning texnik-iqtisodiy ko‗rsatkichlariga, 
hamda texnik xarakteristikalariga jiddiy ta‘sir etadi. Masalan, agar nominal 
kuchlanish ko‗tarilsa quvvat va energiya isrofi kamayadi, ya‘ni ish xarajatlari 
kamayadi, simlarning kesim yuzasi va liniya qurilishi uchun sarflangan metal 
kamayadi, liniyalarda uzatilayotgan quvvat oshadi, lekin tarmoq qurilishi uchun 
sarflangan kapital xarajatlar ortadi. 
 
Past nominal kuchlanishli tarmoq kam kapital xarajatlar talab qiladi, lekin 
quvvat va elektr energiya isrofi oshishi sababli katta ishlatish xarajatlariga olib 
keladi, bundan tashkari, kam o‗tkazish kobiliyatiga ega. SHuning uchun, tarmoqni 
loyixalash vaqt ida kapital nominal kuchlanishni to‗g‗ri tanlash muhim hisoblanadi. 
Elektr tarmoqlarning kapital kuchlanishi amaldagi standartlarda ko‗rsatilgan 
(GOST da). 
Iqtisodiy ma‘kul nominal kuchlanish bir necha omillarga bog‗liq: 
-
yuklama quvvatiga; 
-
Taqsimlash markazidandan yuklamani yiroqligi (uzoqligi)ga; 
-
yuklamalarni joylashishiga; 
-
elektr tarmog‗ining tuzilishiga; 
-
kuchlanishni rostlash usullariga va boshqalarga. 
 
Nominal kuchlanishni (
ном
U
)taxminiy qiymatini uzatilayotgan quvvat qiymati 

---

va u uzatilayotgan masofa bo‗yicha aniqlash mumkin. liniya orqali uzatilayotgan 
masofa qancha katta bo‗lsa, shuncha texnik va iqtisodiy me‘yorlar bo‗yicha elektr 
tarmog‗ining nominal kuchlanishi yuqori bo‗lishi kerak. 
 
Nominal kuchlanishni quyidagi usullardan biri bilan taxminiy baxolash 
mumkin: 
a) – rasmdagi chiziqlar bo‗yicha; 
b) – empirik ifodalar bo‗yicha; 
v) 6.5 jadvalga asosan liniyaning o‗tkazish qobiliyati va uzatish masofasiga bog‗liq 
holda
-
rasmlardagi chiziqlar, turli nominal kuchlanishli elektr tarmoqlarin iqtisodiy 
ma‘qul qo‗llanilish soxalarini ko‗rsatadi. Bu bog‗lanishlar, R, 

va 
ном
U
ko‗rsatkichlari xar hil bo‗lgan tarmoq variantlari xarajatlarini solishtirish 
natijasida olingan.