Nashriyot-matbaa ijodiy uyi toshkent-2020 (2- qism) „O‘qituvchi

aktiv

lik va tasavvurni 

quvvatlantiradi

. 

Qadimiy

 

asarlar 

umr 

dagi  maqsadni  aniqlashtirishga  yordam  beradi.  Diniy  -  axloqiy  ki-

toblar  kishida  sabr -qanoatni  tarbiyalaydi.  Yumor  va  satira  janridagi  asarlar  ijo-

biy  kayfiyat  ula shib,  psixologik  himoyaga  o‘rgatadi. Aforizmlar 

uyumi

  fikrlarni 

tartiblaydi va tiniqlashtiradi. San’at haqidagi kitoblar esa 

hasratda qolish

 his sini 

uyg‘otadi. 

Kitob nafaqat bilim va dunyoqarashni o‘stirishda, balki ruhiya timizda muvo-

zanat o‘rnatishda ham 

nafli

 ekanini anglagandirsiz?  

              

           

                                       

(„Kutubxonaᵀᴹ“ kanalidan)

 Tavsiya etilgan so‘zlar: davolash, eshitganmisiz, tavsiya, duch, yo‘l, 

to‘satdan, mazmun, faol, kuchaytiradi, tarixiy, hayot, to‘plam, hayrat, foydali.

  

---

27

8.2- mashq.

 Nuqtalar o‘rni ga qavs ichidagi so‘zlardan mo sini tanlang.

  1. Muhammad ibn Muso al-Xorazmiyning „Al-jabr va al-muqobala“ kitobi 

atigi  80  betdan  iborat,  ammo  bu  kitobning  dovrug‘i  …  (asir,  asr)lar  osha  bu-

tun  jahonga  …  (taralgan,  yoyilgan,  tarqalgan)  2.  Londondagi  birinchi  …  (halq, 

xalq)  kutubxonasining  asoschisi  S.  Fenkorning  talabi  bilan  kitob  varaqlarini 

buklagan  kishilarga  nisbatan  jazo  chorasi  qo‘llangan:  aybdorlar  jazolangan  yoki  

7  yil qamoqqa … ( amr, hukm, qaror) qilingan. 3. Kitobdan o‘zingizga yoqqan vo - 

qea … (hayoli, xayoli ) bilan oz muddat bo‘lsa-da, yashab ko‘rganmisiz? (A.Muxtor)  

4. Bir … (qayta, marta, bor) o‘qiladigan kitobning hozirgi kuni bor, takror-takror 

o‘qiladigan asarning … (yoriq, yorug‘) kelajagi bor. (A.Dyuma) 5. Abu Rayhon 

Beruniy  yozgan  150 ta  kitobning 70 tasi  …  (astronomiya, falakiyot, ilmi nujum)

ga, 20 tasi matematikaga, 12 tasi geografiya va geodeziyaga, 4 tasi kartografiyaga, 

3  tasi ob-havo masalalariga, 3  tasi minerologiyaga, 1 tasi fizikaga, 1 tasi dorishunos-

likka, 15 tasi … (tarix, o‘tmish, qadim)shunoslik va etnografiyaga, 4 tasi falsafaga 

va 18 tasi adabiyotga … (ato etilgan, bag‘ishlangan, nisor qilingan). (U. Karimov)  

6.  Rimning  mashhur  shoiri  Franchesko  Petrarka  (1304-1374)ning  izzat-ikromini 

shu darajada joyiga qo‘yishganki, u o‘z sayohati davomida … (asl, asil) muxlis-

laridan biri bo‘lgan zargarning uyida bir kecha …( uxlagach, dam olgach, tuna-

gach), xonadon sohibi  shu xonaning devoriga oltin suvini yuritib chiqqan ekan.  

7.  Kopernikning  40 yil  davomida  yozgan  „Sayyoralarning  quyosh  tevaragida 

aylanishi“  nomli  kitobida  keltirilgan  …  (dalil,  dadil)lar  bugungi  nazariyotchilar 

uchun haqiqiy maktab bo‘ldi. 8. Markaziy Osiyo hududidagi dastlabki kutubxona 

eramiz ning uchinchi asrida … (azim, azm) Xorazmda … (vujudga kelgan, paydo 

bo‘lgan, hosil bo‘lgan).

8.3- mashq.

 Berilgan so‘zlardan foydalanib, gaplar tuzing va „Go‘zal bitiklar“ tan-

lovida qatnashing.

  

Afsona bo‘lmoq, hayratlanarli, samimiyat, latif,  to‘lqinlanmoq, fusunkor.

Nazariy matn

Nutqda  so‘zlarni  noo‘rin  qo‘llash  holatlari  uchraydi.  So‘zlarni  anglash, 

farqlash, tanlash va qo‘llash bilim va farosatni talab qiladi. O‘rinli va noo‘rin 

qo‘llashni aniqlash uchun ham bilim, farosat va mantiqiy tafakkur taqozo etila-

di. Masalan, nutqda „Kechirasiz, mening joyimga o‘tirib olibsiz“ gapida o‘tirib 

olmoq so‘zi, „Ikki kishi  talashib qolishibdi“  jumlasida    talashmoq so‘zlari 

noo‘rin qo‘llangan. Ular o‘rniga gaplarni „Kechirasiz, bu joyni men band qil-

gan edim“, Ular tortishib qolishibdi deyish  farosatdan darak beradi. 

---

28