Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakulteti 5420100-biologiya yo’nalishi 4-bosqich talabasi

Qarchig’ay – Accipiter gentiles [Linnaeus, 1758] 

  Qarchig’ay  yirtqich  qushlarning  qiyg’irlar  oilasiga  kiradi.  O’rtacha 

kattalikdagi  yirtqich  qushlardan,  qanoti  keng,  kalta,  dumi  uzun  –  o’rmonlarda 

harakatlanishga  moslashgan.  Patlari  yelka  tomondan  kulrang,  ostidan  oq  yoki 

oqish  sarg’ish  bo’lib,  kulrang  ko’ndalang  dog’lari  bor.  Panjalari,  mo’mbezlari 

sariq,  tumshug’i  qora.  Qarchig’ay  Yevropa,  Sibir  va  SHimoliy  Amerikada 

bolalaydi. Markaziy Osiyoga qishlash uchun oktyabrdan kelib aprel’, may oylarida 

uchib ketadi. Qarchig’ay haqiqiy o’rmon qushi. 

  Markaziy  Osiyoda  qishlovchi  qushlar,  jumladan,  Farg’ona  vodiysida  tog’ 

o’rmonlari,  to’qaylar,  madaniy  landshaftlarning  xilvat  joylarida  qishlaydi. 

Paychasi,  panjalari  uzun,  o’tkir  tirnoqlar  bilan  qurollangan,  osonlik  bilan  katta 

o’ljalarni  ham  tuta  oladi.  O’rmon  qushlaridan  –  kaptarlar,  chug’urchuqlar,  shaq-

shaqlar,  qizilishtonlar,  qarg’asimonlar  va  boshqa  qushlarni  osonlik  bilan  ovlaydi. 

Farg’ona vodiysida sut emizuvchilardan bog’ olmaxoni, kemiruvchilar, kakliklarni 

ovlaydi.  Farg’ona  vodiysida  qarchig’ay  ko’proq  kaklik  uchraydigan  joylarda 

qishlaydi.  

Qarchig’ay madaniy hayvonlarni ovlaganligi uchun zararli qushlar hisoblanib 

yil bo’yi ovlangan. Natijada hozirgi kunda oz qolgan qushlardan sanaladi.  

Qarchig’ay odamlar uchun uzoq yillar davomida ov qushi sifatida ahamiyatga 

ega  bo’lgan.  Hozirgi  kunda  ov  ahamiyati  ozaygan.  Muhofaza  qilishga  muxtoj 

qushlardan. CITES ning II ilovasiga kiritilgan.