N. P. Rasulov, I. I. Safarov, R. T. Muxitdinov



Download 0,88 Mb.
bet17/60
Sana16.01.2022
Hajmi0,88 Mb.
#378705
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   60
Bog'liq
N. P. Rasulov, I. I. Safarov, R. T. Muxitdinov

Ratsional funksiyalar. Ma’lumki ,

Pn(x)=anxn + an–1xn-1 + a n–2xn-2 +… a1x + a0 (an0) (1)

ko‘rinishdagi funksiya ko‘phad deyiladi. Bunda an, an–1, an–2, …, a1, a0 o‘zgarmas sonlar bo‘lib, ular ko‘phadning koeffitsiyеntlari , n esa ko‘phadning darajasi deb ataladi.

Masalan, P3(x)=5x3x2 +2x+4 – III darajali, P2(x)=3x2 –5x+2 – II darajali, P1(x)=8x+3 – I darajali ko‘phadlardir.

Izoh: Har qanday o‘zgarmas funksiyani P0(x)=a0 – 0-darajali ko‘phad deb qarash mumkin.

1-TA’RIF: Ikkita ko‘phad nisbatidan iborat funksiya ratsional kasr yoki ratsional funksiya deyiladi.

Odatda ratsional kasr R(x) kabi belgilanadi va, ta’rifga asosan,



(2)

ko‘rinishda bo‘ladi.

Masalan,

ratsional kasrlardir.



Izoh: Har qanday Qm(x) ko‘phadni maxraji P0(x)=1 bo‘lgan ratsional kasr kabi qarash mumkin va shu nuqtai nazardan ko‘phadlar ba’zan butun funksiyalar deb ataladi.

Ma’lumki, m/n oddiy (sonli) kasrda maxraj suratdan katta, ya’ni n>m bo‘lsa, bu kasr to‘g‘ri, n≤m holda esa noto‘g‘ri kasr deyiladi. Bu tushuncha ratsional kasrlar uchun quyidagicha kiritiladi.



2-TA’RIF: Agar (2) ratsional kasrda maxrajning darajasi n>m bo‘lsa, u to‘g‘ri, n≤m holda esa noto‘g‘ri ratsional kasr dеb aytiladi.

Masalan,



to‘g‘ri,


noto‘g‘ri ratsional kasrlar bo‘ladi.

Har qanday noto‘g‘ri m/n (m>n) oddiy kasrni

ko‘rinishda, ya’ni butun son va to‘g‘ri kasr yig‘indisi kabi ifodalash mumkin. Xuddi shunday tasdiq noto‘g‘ri ratsional kasrlar uchun ham o‘rinli bo‘ladi, ya’ni ular uchun ushbu tenglikni hosil qilish mumkin:



. (3)

Bunda Lm–n(x) va Gr(x) ko‘rsatilgan tartibli ko‘phadlar bo‘ladi.

Demak, har doim noto‘g‘ri ratsional kasrni ko‘phad (butun funksiya) va to‘g‘ri ratsional kasr yig‘indisi kabi ifodalash mumkin.

Masalan,



noto‘g‘ri ratsional kasr suratini maxrajiga ustun usulida bo‘lib, uni



ko‘rinishga keltira olamiz.

Har qanday ko‘phad darajali funksiyalarning algebraik yig‘indisi sifatida oson integrallamadi va uning integrali yana ko‘phaddan iborat, ya’ni elementar funksiya bo‘ladi. Demak, (3) tenglikka asosan, har qanday ratsional kasrni integrallash masalasi to‘g‘ri ratsional kasrni integrallash masalasiga olib keladi. Shu sababli kelgusida faqat to‘g‘ri ratsional kasrlarni integrallash bilan shug‘ullanamiz.



    1. Download 0,88 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   60




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish