Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

Pol cheripitsalari 
Pol cheripitsalarining uchta 1 sinf, 2 sinf va 3 sinf turlari mavjud. Ular quyidagi 
o’lshamlarda mavjuddir: 
150 x 150 x 15mm, 150 x 150 x 20mm, 200 x 200 x 20mm 200 x 200 x 25mm, 
250 x 250 x 30mm 
 
Xususiyatlar 
Yaxshi tom cheripitsalarida quyidagi xususiyatlar bo’lishi kerak: 
1.Yagona to'qimalar. 
2.Aniq hajmi va shakli. 
3.Kamchiliklari yoriq va kuydiruvchi kabi nuqsonlar. 
4.Suv assimilyatsiya (kamida 15 foizi). 
5.Atmosfera va namga chidamli. 
6.CHidamlilik. 
FOYDALANISH 
Ular katta shaharlarda kam xarajatli uylar uchun tom cheripitsalari sifatida 
foydalandi va shuningdek ular arxitekturaviy ko’rinish jihatdan ajoyib ko’rinish 
beradi. 
Cheripitsalarni tekshiruvdan o’tkazish 
Yonish, gilli tom cherpitsalari ikkita tekshiruv - Ko'ndalang kuch tekshruvi va suv 
assimilyatsiya tekshiruvi orqali tekshiriladi. Ushbu tekshiruvlarga qo’shimcha pol 
cheripitsalari ishonch hosil qilish uchun sinovdan o’tkazilishi kerak. Qatorli 
cheripitsalar suv shimishi va sinish holatlariga qarshi sinovdan o’tkaziladi.
Ko’rdalang quvvatdagi sinov (IS:2690) o’ng burchakdagi cheripitsa uzunligining 
o’ng yo’nalishi markaziga yuklanish kabilarni tashkil toladi (u suvda 24 soat 

---

115 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
buktiriladi) hamda yog’ochning bardoshli tomoni dumaloq tomonidan orqali 
yordamlashtiriladi. Oltita cheripitsa tekshirildi va o’rtacha sindiruvchi yuk maxsus 
kodda ko’rsatilganidan oshib ketmasligi kerak. Yuklash darajasi noodatiylikni 
saqlab qoladi va 450-550 tizimda o’zgarib turadi.
Moslashuvchan kuch 
(N/mm
2
)
=
qaerda W = chidamlilik darajasi, S = mm span (plitka 3/4) va b, t = o'z navbatida 
kengligi va qalinligi. 
Suv shimish tekshiruvi (IS: 2690): oltita cheripitsa 105 + 5 C da quritildi va havo 
haroratida sovutildi. Keyin ular suvga 24 soat mobaynida cho’ktirilib qo’yildi. 
Undan keyin quruqlik artil va yengillashtirildi. 
Shimish % =
Bu yerda, W1 va W2 munosib ravishda quruqlik vazni va cho’ktirma namunasi. 
Ta’sirchanlik tekshiruvi (IS: 1478): ta’sirchanlik tekshiruvi uchun apparatlar 
og’irlik bazasiga o’ng tomondan belgilangan saqlanish kabilarni o’zichiga oladi. 
Po’lat shari 25 mm diametrda va 170 g og’irlikda stendlar uchun belgilangan 
jag’larda tutiladi. Uchta namuna cheripitsalari 100-110C haroratda quritilib ular 
doimiy og’irlikka ega bo’ldr va xona haroratida sovutilishga ruxsat berildi. 
Cheripitsa uning yuzasi bilan tepaga qarab 25 mm qalinlik rezina qilib 
joylashtirilib ba’zan gorizontal yuzada ham joylashtirilishi mumkin. Cheripitsa 
shunday qilib moslashtirilib sharq cherpitsaning markazida vertikal shaklda 
moslashtiriladi. Po’lat shari birinchi bo’lib 75 mm og’irlikda chiqariladi. Keyin 
bo’shatilish og’irligi 75 mm bosqichdan namuna singan joyigacha ko’tariladi. 
Bo’shatishning maksimum og’irligi share tekshiruvida ma’lum qilinadi.
Sinish quvvati tekshiruvi (IS:1464): oltita cheripitsaning namunasi tekshiruv uchun 
foydalanildi. Cheripitsalar suvga 24 soat shimdiriladi. Qator cheripitsalarining 
ikkita uzun cheti saqlanadi, ikkita normal pozitsiyadagi 25 mm lik qalinlikdagi 
rezina tekshiruvchi mashina stoli ustida joyalshtiriladi. A 75 x 100 x 300 mm blok 
cheripitsaning qatorlari bo’ylab joylashtiriladi va kN/in yuki blokka tegishli 
bo’ladi. Yakka cheripitsaning yukda sinishi eslatib o’tili. Ular cheripitsaning 
uzunligiga ko’ra ajratildi. Natijalar N/mm da ma’lum qilingan
12
.
12
Building of materials S.K. Duggal, New Age International (P) Ltd 2008,page 44-50

---

116