Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

Полимеризацион полимерлар 
мономерларнинг кўп миқдордаги бир 
хил молекулалари қўшимча маҳсулот ҳосил қилмасдан молекуляр занжирга 
бирикади. Бу усулда полиэтилен, полипропилен, полиизобутилен, 
поливинилхлорид, полистирол, полиметилметакрилат ва ш.к. полимерлар 
олинади. 
Полимеризация жараёнида атом ва атом гуруҳларининг ўрни 
ўзгармаслиги туфайли полимер ва мономернинг кимёвий таркиби бир хил 
бўлади. 
Поликонденсацион полимерлар
бир нечта оддий бирикмалардан 
таркиби аввалги маҳсулот таркибидан фарқланадиган полимер ҳосил қилади. 
Поликонденсацияланиш жараёнида қўшимча моддалар (сув, аммиак, 
водород, хлорид ва бошқалар) ажралиб чиқади, функционал гуруҳлар 
ўртасида кимёвий реакциялар содир бўлгани учун полимер ва мономер 
таркиби 
бир 
хил 
бўлмайди. 
Бу 
усулда 
фенолформалдегид, 
карбамидформалдегид, полиамид, эпоксид, полиэфир, фуран ва бошқа 
полимерлар олинади. 
Полимерлар ички тузилиши жихатидан чизиқли ва ҳавойи (кўндаланг ва 
тўрсимон) турларга бўлинади. 
Чизиқли полимерлар
макромолекулаларнинг узун ипсимон кучсиз 
боғланиши шаклида бўлади. Полимер таркибида атомлар поляр 
гуруҳларининг бўлиши занжирлар орасидаги боғланишни кучайтиради. 

---

428 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Ҳавойи полимерларда
занжирлар орасидаги мустаҳкамлик кимёвий 
боғланиш яхлит ҳавойи каркас ҳосил қилади. Мукаммал боғланиш юз 
берганда полимер қаттиқ эластик жисм ҳолатига ўтади. 
Чизиқли полимерлар қиздирилганда юмшайди ва қовушоқ-эластик 
ҳолатда бўлади. Бунда молекулалараро кучлар ва занжирлар ўртасидаги 
ҳарорат таъсирида кучсизланади. 
Термопластик полимерлар асосий хоссаларини сақлаб қолган ҳолда 
қиздирилганда юмшайди ва совутилганда қаттиқ (қовушоқ-эластик) ҳолатга 
ўтади. 
Термореактив полимерлар (реактопластлар) қотирилгач қиздирилганда 
қайтадан пластик ҳолатга ўтмайди. Ҳарорат оширилса термореактив 
полимерлар структураси бузилади ва ёниб кетиши мумкин.