Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir


XX BOB. OCHIQ IQTISODIYOTDA MAKROIQTISODIY SIYOSAT



Download 2,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet146/156
Sana15.07.2021
Hajmi2,84 Mb.
#119883
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   156
Bog'liq
makroiqtisodiyot (2)

XX BOB. OCHIQ IQTISODIYOTDA MAKROIQTISODIY SIYOSAT 
 
20.1.Ochiq  iqtisodiyotning mohiyati va uning ko’rinishlari 
Yopiq  iqtisodiyot  aslida  real  holatda  kuzatilmaydi.  Aslida  hech  qaysi  davlat 
boshqa  davlat  bilan    iqtisodiy  aloqa  qilmasdan  mustaqil  ravishda  mavjud  bo’la 
olmaydi  va  rivojlana  olmaydi.  Bu  tushuncha  fakat  ochiq  iqtisodiyot  bilan 
solishtirib o’rganish uchun foydalaniladi. 
Mamlakatning    qanchalik  darajada  ochiq  iqtisodiyotga  moslashganlik  yoki 
ochiq iktisodiyotdan foydalanish darajasini quyidagi ko’rsatkichlar ifodalaydi: 
                        Import kvotasi = Import / YaIM  * 100 % 
Import  kvotasi  -  import  hajmining  mamlakatning  YaIMida  tutgan  ulushini 
ifodalaydi . 
                       Eksport  kvotasi = Eksport / YaIM * 100% 
 
Eksport kvotasi  - mamlakat YaIMida eksport salohiyati qanchalik darajada 
ekanligini ifodalaydi . 
Tashqi  savdo aylanmasi kvotasi = tashqi savdo aylanmasi / YaIM * 100% 
Ochiq iqtisodiyot kichik va katta ochiq iqtisodiyot kabi ko’rinishlarda bo’lib, 
ularning  bir  qancha  farqli  jihatlari  mavjud.  Xususan,  ular  real  foiz  stavkasining 
qo’llanilishi bilan farq qiladi. 
 Kichik  ochiq  iqtisodiyotda  r  real  foiz  stavkasi  barcha  davlatlarda 
iqtisodiyotga bir xil darajada ta’sir ko’rsatadi yoki hamma davlatlarning bir biriga 
bo’lgan ta’siri bir xil darajada, ya’ni sezilarli darajada farq qilmaydi, deb qaraladi.  
Katta  ochiq  iqtisodiy  modelida    bu  masala  boshqacharoq  hal  qilinadi,  ya’ni  
tashqi savdo aylanmasi bo’yicha katta ta’sirga ega bo’lgan davlatlarning ushbu real 
foiz  stavkasini  o’rnatilishida  va  boshqa  davlatlarga  nisbatan  bu  foiz  stavkaning 
ta’sirini aniqlashda katta ta’sirga ega ekanliklari alohida hisobga olinadi.    
Y=C+I+G+X
n
 
Asosiy  makroiqtisodiy  ayniyatga  ta’sir  etuvchi  omillar  eksport  va  importning 
(hajmi hisobida) o’zaro farqi , ya’ni N
x
  hisoblanadi .  
Sof eksport     X
n
 = X- M 


 
214 
 
bu erda : 
   X - eksport hajmi 
   M - import hajmi . 
Dunyoning ko’pgina davlatlarida sof eksport hajmi asosiy ayniyatning boshqa 
ko’rsatkichlariga  nisbatan  YaIM    hajmiga  kam  ta’sir  ko’rsatadi  (o’rtacha  3-4  % 
YaIMdagi ulushi).  
Asosiy  ayniyatni  o’zgartiramiz : 
Y –C- G = I + X
n
 
 Ifodaning  chap  tomoni    Y-  C-  G  milliy  jamg’armani  beradi,  ya’ni  uy  xo’jaligi 
iste’moli va davlat talabini kondirilgandan so’ng qolgan qismi hisoblanadi Shuning 
uchun Y –C- G  ifodani S  bilan belgilab olamiz . 
S = Y –C- G  . 
 Endi ifoda quyidagicha tus oladi : S = I + X
n
 yoki  (I - S) + X
n
  = 0  
   (I  -  S)  +  X
n
  =  0  bu  ayniyat  milliy  hisoblarning  asosiy  ayniyati  bo’lib,  xalqaro 
oqimlar  o’rtasidagi  o’zaro  bog’liqlikni    ifodalaydi,  ya’ni  oldindan  belgilangan 
jamg’arilgan kapital (I - S)   va xalqaro oqimlar  X
n
  . 
  (I  -  S)  +  X

=  0  tenglamadagi  har  bir  ishtirokchi  ko’rsatkich  o’ziga  xos 
nomlanishga ega va o’ziga xos funktsiyaga ega . 
 (I  -  S)  to’lov  balansida  kapital  harakati  schyoti  deb  ataladi  va  ichki 
investitsiyaning ichki jamg’arishdan ortiqligini ifodalaydi. 
  Investitsiya  mamlakatdagi  jamg’armalarni  oshirishi  mumkin,  ya’ni 
tadbirkorlar  investitsion  loyihalarni  chet  el  kapitali  ishtiroki  orqali 
moliyalashtiradilar. Bundan kelib chiqadiki  kapital  harakati schyoti tashqi qarzlar 
orqali moliyalashtiriladi, ya’ni  ichki kapital jamg’armasi hajmiga teng bo’ladi. 
X
n
 ni  biz  sof eksport deb atagan edik. (I - S) + X
n
  = 0 tenglamada esa X
n
 
o’zida  chetdan  sof  eksport  evaziga  olingan  summani  ifodalaydi  va  to’lov 
balansining  joriy schyot yoki joriy operatsiyalar schyoti deb yuritiladi.  
(I - S) + X
n
  = 0  ayniyatiga kaytadigan bo’lsak agar ayniyatda  (I - S) miqdor  
musbat  (ijobiy)  qoldiqqa  ega bo’lsa,  X
n
  manfiy  (salbiy)  bo’ladi degani.  Bu o’z  - 


 
215 
 
o’zidan kapital harakati schyotini musbat qoldiqqa ega ekanligini va to’lov balansi 
schyotida defitsit bo’lganligini anglatadi, bu shuni anglatadiki, biz jahon bozoridan 
eksportga qaraganda importni ko’proq qilishimiz kerak. 
Aksincha agar (I - S)  manfiy qiymatga ega bo’lsa  X
n
 musbat bo’ladi. Unda 
kapital harakati schyotida defitsit va joriy operatsiyalar schyotida musbat  (ijobiy ) 
saldoga ega bo’lamiz. Bunda mamlakat jahon bozorida kreditor rolini bajaradi va 
importga qaraganda eksportni ko’payganini anglatadi. 
Agarda  milliy  jamg’arish    mamlakat  ichidagi  jamg’armadan  ortib  ketsa, 
ortgan qismi chet elga investitsiya qilinishi mumkin. 
   
Agarda aksincha mamlakat ichidagi investitsiya milliy jamg’armadan  ortib 
kets, unda biznining mamlakatga investitsiya qilinishi kerak bo’ladi. 

Download 2,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   142   143   144   145   146   147   148   149   ...   156




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish