Мундарижа сўзбоши

9.2 Qirg’oq tiplari.

Qirg’oq tiplarining turli tasniflari ishlab chiqilgan. Ushbu qo‘llanmada O.K.Leontev (1991) tomonidan tavsiya etilgan tasnifdan foydalanildi (9.2.1-jadval). Barcha qirg’oqlar egri-bugrilik darajasiga qarab buxtali (serqo‘ltiq) yoki ingression va tekis qirg’oqlarga bo‘linadi. Buxtali qirg’oqlar shakli murakkab bo‘lib, ular qirg’oqlarni dengiz bosishidan hosil bo‘ladi.

20-27 ming yil muqaddam (pleystotsenda) quruqlikni qoplama muzlik bosishidan dengiz sathining yuzasi hozirdagiga nisbatan 100-120 past bo‘lgan. To‘rtlamchi davrning ikkinchi yarimida (golotsenda) muzliklarning erishidan okean sathi ko‘tarilib, past sohillarni suv bosadi. Transgressiyaning (suv bosishining) bu turiga ingressiya (lotincha-kirish) deyiladi.

Qirg’oq chizig’ining umumiy yo‘nalishiga perpendikulyar daryo vodiylari bilan parchalangan baland yoki tog’li qirg’oqni dengiz bosishi natijasida vujudga kelgan qirg’oqlar rias (ispancha-daryo) qirg’oqlar deyiladi. Ular Priney yarim orolida, Sharqiy Xitoy, Oxota dengizlari qirg’oqlarida rivojlangan.

Dalmatsiya (Adriatika dengizi sohilidagi viloyat nomi) tipidagi qirg’oqlar tog’ tizmalari qirg’oqqa paralel bo‘lgan tog’li o‘lkani dengiz bosgan joylarida hosil bo‘ladi. Tor, uzun qo‘ltiq va bo‘g’ozlar, shuningdek ular orasida orol hamda yarim orollar dengiz qirg’og’ining umumiy yo‘nalishi bo‘ylab cho‘ziladi.