Mundarija kirish i-bob. Geometrik yasash elementlari va ularni bajarish qonun qoidalari

1.2 Oddiy geometrik yasashlar
Geometrik yasashlar bajarish orqali talaba chizma asboblaridan foydalanishni, ularni to’g’iri ishlatishni, sozlashni va tekshirishni o’rganadi. Geometrik yasashlar ham masala yechish bo’lib, unda masala javobi grafik usulda olinadi. Yasashlar chizma asboblari bilan bajarilib, ulardan anniq va batartib foydalanish kerak. Shundagina masala yechimi to’g’ri va anniq topiladi.
Masalani yechish uchun eng ratsional (maqbul) usulni tanlash muhim o’rinni egallaydi. Masalan aylana ichida teng tomonli uchburchakni chizish uchun eng qulay usul 30x90x60 li uchburchaklik va reysshinadan foydalanishdir. Bu masalani yechishda aylana uzunligini uchga bo’lishdan foydalanish usuli noqulay (unumsiz) hisoblanadi.
Ikki chiziqning kesishish nuqtasini aniqlash. Agar kesuvchi chiziqlar o’zaro perpendikular bo’lsa, u holda ularning kesishuv nuqtasi o’rni aniq topiladi. (1.2.1-rasm, a). Kesishuvchi chiziqlar orasidagi burchakning qay darajada o’tkir, o’tmas yoki to’g’ri bo’lishi ularning kesishish nuqtasi o’rnini shu darajada noaniq yoki aniqligini belgilaydi. (1.2.1-rasm, b).

1.2.1-rasm a,b
Ikki yoyning kesishish nuqtasini aniqlash. Yoylarning kesishish nuqtasi o’rnini aniq belgilash ularning bir-biriga nisbatan egallagan vaziyatiga bog’liq, (1.2.2-rasm) a va b larda ikki yoyning kesishish nuqtasini noaniq va aniq topilgan holatlari tasvirlangan.
1.2.2-rasm
Berilgan bir nuqta orqali to’g’ri chiziq o’tkazish. Bitta nuqta orqali cheksiz ko’p to’g’ri chiziqlar o’tkazish mumkin va bu nuqta o’tkazilgan to’g’ri chiziqlar bog’lami hisoblanadi.
Berilgan nuqta orqali to’g’ri chiziq o’tkazish uchun chiziqning yo’nalishi yoki shu nuqta orqali o’tgan boshqa bir chiziqqa nisbatan og’ish burchagi beriladi. (1.2.3-rasm) a da berilgan s yo’nalish bo’yicha, b da esa berilgan o’g’ish burchagi (30) bo’yicha A nuqta orqali m to’g’ri chiziq o’tkazish ko’rsatilgan. To’g’ri chiziqni o’tkazishda to’g’ri chizg’ich va uchburchaklikdan foydalaniladi. O’tkazilgan chiziq nuqtaning o’rtasidan o’tishi kerak.
1.2.3-rasm