Mundarija kirish I – bob. O’RXUN- ENASOY YODGORLIKLARI QADIMGI TURKIY ADABIYOT NAMUNASI II- bob. O’rxun – enasoy yodgorligining tuzilish tarkibi II. O’rxun –enasoy yodgorligidagi g’ovaviy-badiiy xususiyatlar II

II – BOB . O’RXUN – ENASOY YODGORLIKLARINING TUZILISH TARKIBI
II. 1 O’RXUN – ENASOY YODGORLIKLARIDAGI G’OYAVIY - BADIIY XUSUSIYATLAR


Bu yodgorliklarning eng yiriklari ‘’ To’yuquq ‘’ hamda ‘’Kultegin ‘’yodgorliklaridir . bulardan tashqari yana turli tosh bitiklar mavjud bo’lgan .
Qadimgi turkiy obidalarning asl manbalari topilgan va saqlangan joylar : O’xun va Enasoy daryolari atroflari , Turfon (Sharqiy Turkiston ) , shuningdek , Mo’g’uliston , Germaniya ( Berlin , Marburg , Mayns ) , Rossiya ( Sankt- Peterburg , Qizil , Minusink ) , Xitoy ( Turfon , Urumchi , Miran Suchjoy , Pekin ) , Buyuk Britaniya ( London) , Fransiya ( Parij) , Shetsiya ( Stokgolm), O’zbekiston , Qozog’iston , Qirg’iziston va boshqalar .


To’nyuquq bitiktoshi ikki ustunga yozilgan . Ularning biri 170 sm , ikkinchisi 160 sm dan iborat . Bu yodgorlikni Yelizaveta Klemans 1897 - yili Shimoliy Mo’g’ulistondan turmush o’rtog’i Dmitriy Klemens bilan birgalikda izlab topgan . Bitiklar Ulan – Batordan 66 km janubi - sharqdagi Bain Sakto manzilida bo’lgan va hozir ham shu yerda saqlanmoqda . To’nyuquq shaxs nomi . Eltarish xoqonning maslahatchisi va sarkardasi bo’lgan . Xoqon - qadimgi turkiy xalqlarda mamlakat hukmdorining nomidir . Eltarish xoqon - ikkinchi turk xoqonligining asoschisi edi . To’nyuquq Eltarish xoqonning o’gli Bilga xoqon davrida shu bitiktoshni yozdiradi .


Kul Tigin bitiktoshi marmardan ishlangan , balandligi 3 m 15 sm , qalinligi 41 sm , tub qismi 1 m 24 sm bo’lib , yuqoriga tomon torayib borgan . Bu yodgorlikni rus ziyolisi N . M . Yadrinsev 1889- yili Mo’g’ulistonning Kosho Saydam vodiysidagi Ko’kshin O’rxun daryosi qirg’og’idan topgan .
U Ulan Batordan 400 km janubda Qora Balag’asan shahri xarobalaridan 40 km shimolda joylashgan . Yozuvlar o’ngdan chapga va yuqoridan pastga qarab bitilgan . Bu bitiktosh Eltarish xoqonning o’g’li Bilga xoqonning inisi Kul Tigin sharafiga qo’yilgan . Boshqa barcha bitiklardan farqli ravishda uni yozga muallif nomi bizgacha yetib kelgan . Bu Yo’llig’ tigindir . Yo’llig’ tigin turkiy xalqlarning nomi saqlanib qolgan eng qadimiy yozuvchilardan biri bo’lgan . Bu bitiktosh 732 - yilda yaratilgan .
Bu bitiktosh Kul Tigin qahramonliklarini , uning vatan , ona yurt oldidagi buyuk xizmatlarini sharaflashga qaratilgan .