Mundarija № Kirish

Reality	Реальность
(lotin so‘zidan olingan bo‘lib, haqiqiy mavjud reallik ma’nosini bildiradi).Voqelik mavjud narsalarga taalluqli, ularning mavjudligi dalilisbotni talab etmaydi.Voqelik bo‘lishi mumkin bo‘lgan narsalarni oldindan

			sezish, ko‘rish, his qilish tarzida namoyon bo‘ladi
Zamon va makon	Time and space	Время и пространство	olam mavjudligining asosiy shakllari
In’ikos	Perception	Восприятие	aks ettirish demakdir. Falsafiy ma’noda esa in’ikos, bu — ob’ektlarning o‘zaro ta’siri natijasida modda, energiya va axborot almashish jarayonidir.

Substansiya	Substance		Вещество	- (lotin. Substansia — mohiyat) — Kadimgi Yunoniston, Hindiston, Xitoy falsafiy tafakkuri tarixida butun mavjudotning bosh asosini ifodalovchi tushuncha. Bu bosh asos muayyan ashyolar va xodisalarning paydo bo‘lishi va yo‘q bulishi shart-sharoitlarni belgilaydi.
Olam	Universe		Вселенная	borliqning odam nazarda tutgan unsurlardan tashkil topgan odam tomonidan bilingan, anglangan qismi.
Harakat	Motion		Движение	moddiy, ruhiy va ma’naviy borliqning mavjudlik shakllaridan biri, uning muhim atributi. Eng umumiy tarzda harakat umuman, o‘zgarishdan, ob’ektlarning o‘zaro ta’siridan iborat.
5-mavzu: Olamning universal aloqalari va rivojlanish. Falsafaning qonun va kategoriyalari
Fazo	Space	Пространство			borliqning asosiy mavjudlik shakllaridan biri bo‘lib, u ob’ektlarning o‘zaro joylashish tartibi, ko‘lami, hajmi, o‘lchamlari, ob’ektni tashkil etuvchi nuqtalarning o‘zaro joylashish vaziyati kabi xususiyatlarini ifoda etadi.
Daraja	Level	Уровень			narsa va xodisalarning qanday bosqichda uyushganligi va rivojlanganligining kursatkichi.
Qonun	Law	Закон			muayyan shart-sharoitida voqealar rivojining xususiyati va yo‘nalishini belgilaydigan, ma’lum bir qat’iy natijani taqozo etadigan, tevarakatrofdagi narsa va hodisalarning muhim, zaruriy, umumiy, nisbiy barqaror munosabatlarni ifodalash uchun ishlatiladigan falsafiy kategoriya.
Miqdor	Quantity	Количество			moddiy tizimlardagi o‘zgarishlarning majmuasi bo‘lib, bu o‘zgarishlar aynan uning mohiyatini o‘zgartirishga teng emas.
Mohiyat	Cause	Причина			narsalarning ichki mazmunini tashkil etuvchi jihat. Mohiyat tashqi aloqadorlikdan yashiringan hodisadir.
Xaos	CHaos	Хаос			qadimgi yunon afsonalariga kura, nihoyasiz, dastlabki massa, tartibsizlik

uyushmasi.

Dualizm	Dualism	Дуализм	- (lotin. duo — ikki) falsafiy ta’limot. Unga ko‘ra ikki qarama-qarshi asosning doimiy mavjuddigini e’tirof etish, o‘rtasida doimiy kurash mavjudligini tan olish xosdir.
6-mavzu. Bilish nazariyasi: asosiy muammolari va yo‘nalishlari
Dialektika	Dialectic	Диалектический	(yunon. dialekiike) — rivojlanish tugrisidagi falsafiy ta’limot bulib, u ontologik xamda mantiqiy tushuncha sifatida tushuniladi
Dogmatizm	Dogmatism	Догматизм	yunon. dogma — fikr, muloxdza, ta’limot, qaror) tushunchasini qadimgi yunon skeptiklari Pirron va Zenon falsafaga kiritganlar. Ular har qanday falsafani dogmatik deb atashgan, chunki ularning ta’limotlari muayyan fikrni, mulohazani qayd etadi.
Eklektika	Eklektika	Эклектика	– (yunoncha) –bir-biriga aloqasi bo‘lmagan narsalarni bir-biriga qo‘shish, tanlash, degan ma’noni beradi
Bilish usuli	Learning method	Метод обучения	bilish jarayonining tamoyili, qonunqoidasi, talablar tizimi. Usul va vositasi.
Kuzatish	Observation	Наблюдение	bilishning narsa va hodisalar xossalari va ular o‘rtasidagi bog‘lanishlarni o‘rganishda qo‘llaniladigan hissiy usuli.
Ong	Consciousness	Сознание	falsafadagi markaziy kategoriyalardan biri bulib, ko‘p qirrali va murakkab bo‘lganligi tufayli falsafa, psixologiya, psixiatriya, fiziologiya, kibernetika, informatika singari turli fanlarning o‘rganish ob’ekti hisoblanadi
Xotira	Memory	Память	tasavvur va tushunchalarni xissiyotdan so‘ng saqlanib qolishi, boshqacha aytganda, bu tasavvurlar, obrazlar saqlanadigan joydir.
Tafakkur	Reflect	Oтражать	ob’ektiv olam in’kosining oliy shakli, tushunchalar, nazariyalar va h.k.larda narsa va hodisalarning muhim bog‘lanish va aloqalarini aks ettirish, yangi nazariya, g‘oyalar yaratish, bo‘lajak jarayonlarni bashorat qilish kabilarda namoyon bo‘ladigan faol jarayondir.
7-mavzu: Tarixiy jarayonda jamiyatning madaniy va ma’naviy qadriyatlari. Jamiyat va tarix falsafasi.

Ijtimoiy falsafa

Social philosophy

Социальная философия

falsafa fanining tarkibiy qismi. Jamiyat, uning strukturasi va taraqqiyoti qonuniyatlarini yaxlit tizim sifatida undagi hodisa va jarayonlarni

			o‘rganuvchi fan.
Madaniyat	Culture	Культура	(«kultura») atamasidan olingan bulib, parvarish qilish, ishlov berish ma’nosini bildiradi
Volyuntarizm	Volyuntarizm	Волюнтаризм	(lotincha iroda) irodani – borliqning eng oliy ko‘rinishi, tamoyili deb qarovchi falsafiy oqim.
Sivilizatsiya	civilization	цивилизация	jamiyat erishgan moddiy va ma’naviy daraja, uning faqat insonga xos sun’iy olamni moddiy va ma’naviy jihatdan takomillashtirishdagi muvaffaqiyatlari ko‘rsatkichi.
Millat	nation	нация	- (lotin. natio — millat) til, ma’naviyat, milliy o‘zlikni anglash ruxiyati, urfodatlar, an’analar va qadriyatlar yagonaligi asosida muayyan xududda yashovchi, iqtisodiy aloqalar bilan bog‘langan, shuningdek, odatda o‘z davlatiga ega bulgan xamda mustaqil sub’ekt sifatida o‘ziga xos moddiy va ma’naviy boyliklarni ifodalovchi kishilarning ijtimoiy barqaror birligi
8-mavzu: Falsafiy antropologiya (Inson falsafasi)
Odam	Human	Человек	Insoning biologik turga mavjudligi
Shaxs	Person	Личность	Ijtimoiy muhit ta’sirida odamning shakllanishi
Inson	Person	Человек	jismoniy tanaga ega bo‘lgan individ, jonli mavjudot, ya’ni odam, o‘z shaxsiga ega, ijtimoiy faoliyat ko‘rsatadigan, fikrlaydigan va o‘z fikrini nutq orqali bayon qiladigan, ongga va tilga ega bo‘lgan, jismoniy va ma’naviy qobiliyatlar sohibi - ijtimoiy zot tushuniladi.

Antropotsentrizm	Antropotsentrizm	Антропоцентризм	(yunoncha-inson,-markaz), Bu tasavvurga ko‘ra, inson – koinot markazi bo‘lib, u olamdagi barcha voqea-hodisalar o‘zgarishining tub maqsadidir
Antropogenez	Antropogenez	Антропогенез	{yunon. antropos va genesis — inson, kelib chikish) insonning kelib chikish va rivojlanish jarayoni
Qadriyat	Value	Значение	voqelikdagi muayyan xodisalarning umumbashariy, umuminsoniy, ijtimoiy- axloqiy, madaniy-ma’naviy axyamiyatini ko’rsatish uchun qo‘llanadigan falsafiy va aksiologik tushuncha.

9-mavzu: Globallashuv va global muammolarning falsafiy jihatlari
Globallashuv	Globalization	Глобализация	jamiyat hayotining turli jabhalarida butun Er sayyorasi uchun yagona bo‘lgan tuzilmalar, aloqalar va munosabatlarning shakllanishi, universallashuv jarayonidir
Bashorat	Prophecy	Прогноз	kelajak haqidagi, ya’ni hali amalda mavjud bo‘lmagan, lekin rivojlanishning kutilayotgan rivojini belgilovchi ob’ektiv va sub’ektiv omillar ko‘rinishida hozirgi zamonda potensial mavjud bo‘lgan hodisalar va jarayonlar haqidagi bilim
Korrupsiya	Corruption	коррупция	lotin tilidagi “corruptio” so‘zidan olingan bulib, mazmuni “buzish, sotib olish” ma’nosini beradi va uning grammatik bir ildizli ma’nosi yana “korroziya” suzi ya’ni “chirish” yoki “zanglash” degan mazmunni ham beradi. Shundan kelib chiqib bu so‘zni ijtimoiy ko‘rinishi hokimiyatni buzish, chiritish orqali sotib olish” degan ma’noni beradi