Mumtoz filologiya kafedrasi bitiruv malakaviy ishi

Ta’dil. uni siyoqatul a’dod ham derlar. Arab fusahosi va ajam shuarosi 
nazdida sodda otlarni bir tartib va bir yo‘lga keltirishdir: 
Nadorad o‘ sar-i man garchi garchi sarf-i o‘ kardam 
Saru zaru dilu din, aqlu donishu jon ham. 
Uning men bilan ishi yo‘q, garchi men unga boshimni, oltinni, dilu dinimni, 
aqlu ilmimni va jonimni ham sarf qilgan bo‘lsam. 
Agar bu san’atga tajnis yo izdivoj yo tazod yoki o‘zga bir san’at qo‘shiladigan 
bo‘lsa, kamolining jamoli ravnaq topar: 
Durdu dardu nozu sozu mehru kin
Har chi oyad, xush buvad zon nozanin. 
Durdu dardmi, nozu sozmi, mehri o‘chmi bari bir u nozanindan nimaiki kelsa 
xushdir. 

---

53 
Birinchi misrada ta’diddan tashqari tajnis (dard -durd), izdivoj (noz -soz) va 
tazod (durd -dard; noz -soz; mehr -kun) bor. 
Ta’dilga bir-birini vasf qilishga doir she’rlar ham kiradi: 
Namud az xattu ruhsor-i zulfi xud jonon 
Yake bahoru do‘vvo‘m lolayu seyum rayhon. 
Bahoru lolavu rayhoni u fuzud maro 
Yake sirishk do‘vvo‘m nolavu seyum afgon. 
 
Jonon o‘zining xatu yuzi zulfi bilan biri bahorni, ikkinchisi lolani, uchinchisi 
rayhonni ko‘rsatdi. Uning bahori lolayu rayhoni menda biri yoshimni, ikkinchisi 
nolani, uchinchisi afgonni ortirdi. 
 
Agar she’rning oxirigacha, ba’zi shoirlar qilganidek, bu uslubni rioya qilsalar 
so‘zni hususiyatini ortishiga sabab bo‘ladi. 
Ajam shuarosidan ba’zilari, uni siyoqatul a’dod turidan deb bilganlar. 
Ta’dil lug‘atda to‘g‘rilamoq degan ma’noni beradi. Sodda otlarni bir-biriga 
to‘g‘irlaydi.
Siyoqat surmoq degan ma’noni beradi. Shoir sodda otlarni bir nechasini zikr 
qilib, ularni bir yo‘lga suradi.
Demak, arab balog’atida tasnifida bunday nom bilan ataluvchi tur yo’q. 
Atoulloh husayniy bu turga kritgan san’atlar arab balog’atida ma’naviy san’atlar 
qatoriga kiradi.