Муќаддима

A d a b i y o t l a r 
1. Abdullaev O., Toshmatov 3. O’zbekiston ekologiyasi bugun va ertaga. T. Fan, 1992. 
2. Rafiqov A.A Geoekologik muammolar. T. O'qituvchi, 1997, 112 b. 
3. Otaboev Sh., Nabiev M, Inson va biosfera. T. O'qituvchi, 1995, 320 b. 
4. To'xtaev A.S. Ekologiya. T. O'qituvchi, 1988, 192 b. 
5. Shodimetov Yu. Ijtmoiy ekologiyaga kirish. T. O'qituvchi, 1994. 
6. Turobjonov S., Tursunov T., Pulatov X. Oqova suvlatni tozalash texnologiyasi. T.: 
      Musiqa, 2010, 256 b. 
 
Nazorat savollari 
1. Suvdagi aralashma miqdorining loyqalik darajasiga ta`siri. 
2. Oqova suvlarning tarkibi nimalarga bog’liq? 
3. Oqova suvlarning ifloslanish darajasi qanday ko`rsatkichlarga bog’liq? 
4. Oqova suvlarning zararlanish darajasining ortishiga toksik moddalarning ta`siri. 
5. Texnologik jarayonlarda qo`llaniladigan oqova suvlarning turlari. 
6. Оqоvа suvlarda еrigan organik moddalar qanday tozalanadi? 
 
Yirikligi  10
-6
m  da  kam  bo’lgаn  zarrachalar  og’irlik  kuchi  ta’sirida  chukmaga 
tushmaydi, shuning uchun ularni avval yiriklashtirib keyin chukmaga tushirish kerak. 
Mayda  dispers  zarrachalarni  agregat  hosil  qilish  xisobiga  yiriklashtirib  chukmaga 
tushirish  jаrаyoni  -  koagulyatsiya  deyiladi.  Ushbu  jаrаyonni  amalga  oshirish  uchun 
maxsus  reagentlar  -  koagulyantlar  ishlatiladi.  Koagulyant  sifatida  alyuminiy  va  temir 
tuzlari  qo’llaniladi.  Ushbu  tuzlar  suvda  gidroliz  natijasida  suvda  еrimaydigan 
gidrooksidlar  hosil  qilаdi.  Kolloid  zarrachalar  gidroksidlar  bilan  birga  agregatlar  hosil 
qilib chukmaga tushadi. 
FeSl
3
+3H
2
O=Fe(OH)
3
↓
  
+3HSl 
 
Al
2
(SO
4
)
3
+6H
2
O=Al(OH)
3
↓
   
+3H
2
SO
4
 
 
Agregatlarni hosil qilish va chukmaga tushirish jаrаyonini tezlashtirish   maqsadida   
yuqori-molekulyar      birikmalar-flokulyantlar  ishlatiladi.  Ushbu  jаrаyon  flokulyatsiya 

---

106 
 
deyiladi.  Flokulyantlar  -  suvda  еriydigan  polimerlar  bo’lib,  ular  quyidаgi  turlarga 
bulinadi: 
1. Heionogen polimerlar-tarkibida -OH, =SО gruppalari bor, bularga kraxmal, PBS, 
oksiеtiltsellyuloza kiradi. 
2. Anion polimerlar- tarkibida-SOOH,-SO
3
H gruppalari bor, masalan, lignosulfonat, 
alginati va x.k. 
3.  Kation  polimerlar-  tarkibida  -NH
2
,-NH  gruppalari  bor,  masalan  poliеtilenimin, 
vinilpiridin. 
4.Amfoter polimerlar-oksillash, gidrolizlangan PAA. 
Flokulyant  makromolekulasi  bir  necha  zarrachalarda  adsorbtsiyalanish  xisobiga 
bog’lab agregat hosil qilаdi. Bunda polimer zanjiri kuprik vazifasini utaydi. 
Sintetik polimerlardan еng ko’p poliakrilamid (PAA), hamda poliakrilnitril   asosida   
olingan   polimerlar ishlatiladi.