Moskow mining institute publishing house

2.1. - rasm. Portlatishda karyerlarda foydalaniladigan zaryadlar turi:
A-skvajina zaryadi; b-kotyolli zaryad; v-shpur zaryadi; d-mos ravishda shurf va shtolnyada kamera zaryadi; e-qiya zaryad; 1-PM zaryadi; 2-qoplagich (zaboyka); h - pog’ona
balandligi; W - pog’ona pastki qismidagi qarshilik uzunligi.



Shpurli zaryadlash usuli (2.1-rasm.) PM zaryadlarini shpurlarga joylashtirishga asoslanadi (shpurlar - 75 mm diametrga va 5m chuqurlikka ega silindirsimon bo’shliq). U portlatish ishlarining kichik hajmida, turli sifatdagi rudalarning alohida qazib olinishida, juda qimmatli foydali qazilmalarni qazib olishda (ularning tuzilishini saqlash va maydalanishni oldini olish maqsadida), nogabaritlarni maydalashda, pog’ona tag qismida ostlar hosil bo’lishini yo’qotishda, pog’onalarning qiyaligini oshirishda va boshqalarda ishlatiladi.
Kamerali zaryadlash usuli (2.1-rasm.) bir nechadan bir necha yuz tonnagacha bo’lgan PM larni maxsus kameralarda joylashtirishdan iborat. Bu usulni itqitish va tashlashga ommaviy portlatishda (tog’ holatlarida), transheyalar hosil qilishda, qozonlar hosil qilishda qo’llaniladi.
Quyma zaryadlash usuli (2.1-rasm.) PM larni maydalaniladigan obyektning ustki qismiga joylashtirishga asoslanadi. Bu usul nogabarit bo’laklami maydalashda va yordamchi jarayonlarda qo’llaniladi.

4. 
   PORTLATISH SKVAJINALARI VA ULARNING PARAMETRLARI.
   

Portlatish skvajinalari PM zaryadlarini joylashtirish uchun modjallangan silindrsimon kon lahimlari hisoblanadi. Skvajinalarning parametrlari - diametri d, chuqurligi L_c, qo’shimcha burg’ulash l_n va qiyalik burchagi (3_C (2.2-rasm.)
Skvajinalarning diametri tog’ jinslarining fizik-texnik xususiyatlariga, ularning maydalanilishing kerakli darajasi va kon ishlari hajmiga ko’ra tanlanadi. Karyerlarda asosan 100-320 mm skvajina diametrlari qo’llaniladi. Kichik diametrli skvajinalar mustahkam qiyin portlatiladigan tog’ jinslarida, katta diametrli skvajinalar esa - kuchli yuklash uskunasini qo’llash bilan oson va qiyin portlatiladigan tog’ jinslarida qo’llaniladi.
Skvajinalar chuqurligi (m) pog’ona balandligi h_yva qiyalik burchagiga bog’liq bo’ladi va quyidagi formula bilan aniqlanadi:




L

c

h
sin Pc
+ ln (2.6)