Morfеmika-morfologiya

V.Belgilash  olmoshlari.

 

Har

  so„zi  belgilash  olmoshi  bo„lib,  ko„pincha,  so„roq  olmoshlari  bilan 

birikib keladi va  qo„shma belgilash olmoshlari  yasaydi.  Jamlik  ifodalovchi olmoshlar predmet, shaxs, 

belgiga nisbatan yig„indini, to„dani ifodalaydi: 

hamma, yalpi, har  kim, barcha, bari, butun.  

VI.Gumon  olmoshlari

    muayyan  predmet,  shaxs,  belgi  yoki  harakat  xususida  o„ta  mavhum 

tushunchani  bildiradi.  So„roq  olmoshlari  bilan  qo„shilib  keladigan 

alla

–

 

va  –

dir

  ushbu  olmoshlarga 

noaniqlik ma‟nosini kiritadi.  

VII.Bo„lishsizlik  olmoshlari 

ma‟no  jihatdan  tasdiqqa  nisbatan  zidlikni  bildiradi  va 

hech 

so„zi 

bilan hosil bo„ladi. Bu olmoshlar gapni (fikrni) inkorga aylantiradi: 

hech nima, hech kim,  hech   qachon, 

hech

 

mahal

…  

Tilimiz  tariхida  ham,  hozir  ham  ba‟zan  juda  ko„tarinki,  tantanavor  nutqda  kamtarinlik  uchun, 

manmanlik    qilmaslik  uchun 

men

  kishilik  olmoshi  o„rnida 

kamina,  faqir,  banda

  so„zlari    qo„llaniladi. 

Bular tilshunosligimizda 

ot-olmoshlar

  nomini olgan. 

Olmoshlar nutqimizni o„rinsiz takrorlardan tozalashning, fikrni ixcham bayon  qilishning muhim 

vositasidir.  Ular  gapda  turli  sintaktik  vazifalarda  kela  oladi:  1. 

Mening  o‘zim

 

bu  yukni  ko‘tara  olmas 

edim.

 2. 

Vazifamiz ― shu.  

3

. Qanday kishi xor bo‘lur? 

4.

 Bahor keldi seni so‘roqlab.

 

Olmoshlarning tuzilishiga ko„ra turlarini quyidagi jadvalda berish mumkin: