Moliyaviy hisobot auditi

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
15 
hisoblanadi. Axborotlar va kommunikatsiyalar yordamida barcha manfaatdor tomonlar ichki 
nazorat majburiyatlarini va ichki nazorat ularning maqsadlariga erishishlariga qanday 
bog’liqligini tushunib etadilar
5. nazorat boshqaruvning samarali vositalari, shu jumladan, uning beshta komponentlari 
ishtirok etayaptimi, funktsiyalanishda davom etayaptimi yoki yo’qmi aniqlash uchun kerak. 
Samarali ichki nazoratdan uning beshta komponentlari realizatsiya qilinishi va samarali 
ishlashi talab qilinadi. Jumladan, boshqaruv elementlari samarali ishlab chiqilgan va 
realizatsiya qilingan bo’lishi samarali ishlashi zarur; ya’ni protseduralar boshqaruv elementlari 
konstruktsiyalariga mos keladi. Bu tasavvur ichki nazoratga rejalashtirilgan natijalarga erishish 
uchun kerak. 
Terminologiya: korxonaning keng nazorati va tranzaktsiyalarni boshqarish. Ichki 
nazoratning ayrim komponentlari butun mohiyati bilan harakatda bo’ladi va korxonaning keng 
nazorati deb ataladi. Keng nazorat bir qancha jarayonlar, operatsiyalar, hisobraqamlar va 
tasdiqlarga ta’sir etadi. Quyida qoidaga ko’ra keng nazoratning mohiyati ko’rib chiqiladi: 

Korxonaning boshqarish bilan bog’liq boshqaruv elementlari 

Boshqaruv ustidan nazorat 

Tashkilot riskini baholash jarayoni, xizmatlarning umumiy shart-sharoitlarini 
markazlashtirilgan boshqaruv 

Faoliyat natijalari monitoringi uchun boshqaruv elementlari 

Nazoratning boshqa turlarini shu jumladan, ichki audit audit bo’yicha qo’mita faoliyatini 
nazorat qilish uchun, shuningdek, dasturning o’z-o’zini baholash uchun boshqaruv elementlari 

Hisobot davri oxirida moliyaviy hisobot tayyorlashga tayyorgarlik ko’rish jarayoni 
ustidan nazorat 

Biznes nazorati va risklarni boshqarishga taalluqli korxona siyosati 
Boshqaruvning ushbu elementlari nima uchun keng nazorat sifatida ta’riflanishini 
tasavvur qilish uchun boshqaruv bo’yicha menejerlar ishini ko’rib chiqish lozim. Agar moliyaviy 
direktor boshqaruvni qayta ko’rib chiqa olsa u bir qancha hisob tranzaktsiyalar yozuvlariga 
ta’sir etuvchi xatoni yozib qo’yishi mumkin. Shu tarzda boshqaruv ustidan nazoratda qayta 
aniqlash mohiyatning keng samarasiga ega. Bunga zid ravishda boshqaruvning boshqaruv 
faoliyati kabiboshqa elementlari qoidaga ko’ra operatsiyalar, hisobraqamlar va tasdiqlarning 
faqat ma’lum jarayonlariga ta’sir etadi. Nazoratning bu turlarini ba’zan operatsiyalar nazorati 
deb ataladi va ular butun tashkilot ko’lamida tarqaluvchi ta’sir o’tkazmasligi kerak. Masalan, 
tashkilot supervizordan ishchining xarajatlari haqidagi hisobotini uning asosliligi va siyosat 
bilan mosligi ko’rib chiqilgach, tasdiqlashini talab qilishi mumkin. Ushub nazorat xodimlar 
xarajatlari haqidagi kafolatni ta’minlaydi, biroq hamma shaxslar bo’yicha operatsiyalarning 
boshqa turlari va hisobraqamlar bo’yicha kafolat bermaydi. Quyida bitimlarni boshqarish 
bo’yicha misollar keltirilgan: 

Pul tushumlari majburiyalarini va ularning xaridga mualliflashtirish amallari yozuvlari 

Oldi-sotdining o’xshash hujjatlashtirilgan bitimlari 

Inventarizatsiya kabi aktivlarni himoya qilish uchun boshqaruvning fizik vositalari 

Bank hisobraqamlarini tekshirish 
Biz ushbu bobda boshqaruv faoliyati haqida munozaramiz doirasida nazorat bitimlari 
haqida qo’shimcha axbortlar taqdim etamiz 
Ichki nazoratning elementlari va tamoyillari 
LO 3 Korxona holati bilan ichki nazoratni boshqarish elementlarini tasvirlash, mos 
keluvchi tamoyillarini sanab o’tish va har bir printsipga misol keltirish. 2013 yilda COSO 
rahbariyati ichki nazoratning bosh komponentidan har biri o’zida ushbu komponent bilan 
bog’liq asosiy tushunchalarni ko’rsatuvchi tamoyillarni aks etttiradi, deya tan oladi. Bundan 
tashqari 17 tamoyil qonunlarga va ichki nazoratning asosiy tavsiflariga bag’ishlanadi. COSO 

---