Министерство высшего и среднего специального образования СНГ

Aylana – elementi : ellipslar uchun ham shunday to‘g‘ri burchaklilar uchun kabi doiralar Ctrl tugmasi bosilgan holatda chiziladi (222- rasm).

213. 
     rasm. Aylana chizish
     

Ammo bu yerda oq kvadratchaning mazmuni boshqacharoq: uni ko‘rsatgich bilan ushlab olamiz va pastga suramiz. Bizda ikkita kichik oq kvadratchalarni bo‘linishi sodir bo‘ladi, xuddi shunday qilib yuqori kvadratchani ham harakatlantirish mumkin. Ya’ni har qanday o‘lchamga va holatga ega bo‘lgan yoyni chizishimiz mumkin, uning holati va o‘lchamlarini qora kvadratchalar bilan almashtirish mumkin. Agar yoyga quyishdan foydalansak, shunda aylananing sektori (segment) paydo bo‘ladi (223- rasm).

213. 
     rasm. Segment chizish.
     

Bunday keyin bizda “Alohida shakl” tugmasi keladi, bu tugmani bosamiz va quyidagi jadval paydo bo‘ladi, biz undan kiritishmiz uchun kerak bo‘lgan to’rtta mavjud shakllardan birini tanlashmiz mumkin. Har bir shakl uchun o’zining sozlanishi mavjud va ularni ushbu darchada o‘rnatish kerak bo‘ladi.

sPlan 7.0 dasturida elementlar shaklining to’rtta maxsus turi mavjud (alohida shakllar):

Ko‘p qirrali (va to‘g‘ri ko‘p burchak), Yulduz,

Jadval,

Sinusoida. (224- rasm).

213. 
     asm. Elementlar shaklining to’rtta maxsus turi
     

“Maxsus shakllar” amalda ko‘pincha ular murakkab rasmlarning qismlari va turli shablonlar sifatida kerak bo‘ladi. Masalan, nuqtalarni bir tekis joylashtirish, ularni aylana bo’ylab birlashtirsak, kerakli bo‘lgan ko‘p qirralini ana shu aylana ichiga joylashtirishimiz mumkin, shunda ko‘p burchaklikning joylari ulanish joylari bo‘ladi (nuqtalar) aylana bo’ylab joylashgan. Ulanish nuqtalarini belgilagandan keyin ko‘p qirralini olib tashlash mumkin (225- rasm).

213. 
     rasm. Kerakli elementlarni olib qolish
     

Bundan keyin bizga “Figura”- “Shakl” keladi, ba‘zan u polygon (yopiq shakl deyiladi), bu tugmani bosganimizda bizga tanish “Chorraha” paydo bo‘ladi va har qanday notog‘ri ko‘p qirrali shaklni chizsa bo‘ladi.

Sichqonchani birinchi bosilishi poligonning boshlang‘ich nuqtasini bildiradi, keyingi bosilishlar poligonning oraliq nuqtalarini (burchaklarini qayd etadi), poligonning chizmasi tugallanganda sichqonchaning o‘ng tugmasini bosamiz, bu harakatni uzish uchun sichqonchaning o‘ng tugmasini yana bir marta bosish kerak.

Bu ko‘p burchakning chiziqlari bo‘yicha ikki marta bosish mumkin, qora va oq kvadratchalar paydo bo‘ladi, ular orqali o’zimizning ijodimizga har qanday shaklni berishimiz mumkin, paydo bo‘lgan ko’k nuqtalar bu figurani to’g’irlashdagi qo’shimcha joylar. Ularda cho’zib poligoni o‘zgartirish mumkin (226- rasm).

Bundan keyin “Chiziq”- “Chiziq” keladi, sxemani ulanish chizig‘I yoki oddiy chiziqlarni chizamiz, bu harakatlar xuddi yuqorida yozilgan kabi bo‘ladi.

213. 
     rasm. Siniq chiziq hosil qilish
     

Keyingisi “Beze egri chizig‘i” sPlan 7.0 dasturida Bezening kub simon egri chizig‘idan foydalanamiz – bu egri chiziq to‘rtta tayanch nuqtasiga ega: boshlang’ichm yakuniy va ikkita oraliq, ikkita oraliq nuqtalar egri chiziq shaklini boshqarish uchun kerak. Siz bir necha ketma – ket keladigan Beze egri chiziqlarini hosil qilishingiz mumkin, bu holatda birinchi egri chiziqning oxirigi nuqtasi ikkinchi egri chiziqning boshlang‘ich nuqtasi hisoblanadi (227- rasm).

213. 
     rasm. Beze egri chizig‘ini hosil qilish
     

Bundan buyog‘iga ham barcha amallar yuqorida bayon qilingani kabi tushuriladi, birinchi ikki marta bosish egri chiziqning boshlangich nuqtasi holatini aniqlaydi,

keyingi ikkitasi oraliq nuqtalar holatini, to’rtinchisi esa Beze egri chizig‘ining yakuniy nuqtasi holatini aniqlydi. Agar biz yana bitta egri chiziqni yaratishni hohlasak, shunda faqat ikkita oraliq nuqtani va yakuniyni tanlaymiz, chunki bu egri chiziqning boshlang‘ich nuqtasi oldingi Beze egri chizig‘ining oxirgi nuqtasu hisoblanadi. Chizmani tugatish uchun sichqonchaning o‘ng tugmasini sPlan 7.0 varrag‘ida shaqillatamiz, Beze egri chizig‘ini chizish rejimidan chiqish uchun sichqonchaning o‘ng tugmasini yana bir marta bosamiz, sichqonchani Beze egri chizig‘i bo‘yicha ikki marta shaqillatganimizda bu elementning hossalari darchasi ochiladi. Bu darchadan turib shunday hossalarni o‘zgartirish mumkunki, chiziqning turi, kengligi va rangini shuningdek, egri chiziq uchlariga strelkani o‘rnatishimiz mumkin. Beze egri chizg‘ini holaltini o‘zgartirish uchun sichqoncha bilan qismning tegishli qismini oq kvaedratchalardan tashqariga chiqarish kerak bo‘ladi.

Yangi beze egri chizig‘i oxirigi chizilgan egri chiziqni parametrlari bilan har doim yaratiladi (228- rasm).

213. 
     rasm. Beze egri chizig‘ining xususiyatlari
     

Bundan keyin bizda juda qiziqarli “O‘lchamlar” tugmasi keladi, uni bosamiz va o‘zimizning egri chizig‘imzni boshidagi chorrahaga olib kelamiz (229- rasm).

213. 
     rasm. O‘lchamlar tugmasi bilan ish boshlash
     

Bundan keyin Beze egri chizig‘ining yakunidagi chorrahaga kelamiz, chiziqlar mos kelganda qizil kvadratcha paydo bo‘ladi (230- rasm).

213. 
     rasm. Beze egri chizig’ini yakunidagi chorrahaga olib kelish “O‘lchamning tugallanishi” o‘ng tugmachani shaqillatamiz va o‘zimizning
     

chorrahamizni biroz pastga yurga‘azamiz, yana bir marta o‘ng tugmani shaqillatamiz (bu o‘lchamlarni belgilanishining oxiri), bu tugmaning harakatini to‘liq o‘chirish uchun, o‘ng tugma yana bir marta shaqillatiladi, bundan nima kelib chiqganini ko‘ramiz (231- rasm).

213. 
     rasm. O‘lchamning tugallanishi
     

Buning uchun sichqonchaning g‘ildiragi bilan masshtabni biroz oshiramiz. Bizda egri chiziqning rasmi paydo bo‘ldi va o‘lchamlari qo’yildi (232- rasm).

213. 
     rasm. Egri chiziqning oxirgi shakli
     

Har qanday shaklga o‘lchamlarni qo‘yish mumkin. Buning uchun o‘lchamlar tugmasining kichik qizil uchburchagini bosishimiz kerak va tushgan ro‘yxatdan chiziq o‘lchamlarining kerakli ko‘rinishni tanlaymiz.

O‘lcham Radius Diametr

Burchak (233- rasm).

213. 
     rasm. O‘lchamlarning diametr hilini tanlash
     

Endi siz bu o‘lchov elementi uchun chiziqlarning nazorat nuqtalari holatini hohlashingiz mumkin (o‘lchovlarni o’tkazib va aniqlab). Agar chiziq o‘lchamlarini qoplash jarayonida siz uni yaratilishini yo‘q qilmoqchi bo‘lsangiz, shunda sichqonchaning o‘ng tugmasini sPlan 7.0 dasturi varrag‘ida shakllantirishingiz kerak (234- rasm).

213. 
     rasm. O‘lchov chiziqlarining xillari
     

Agar siz o‘lchov chiziqlari dizaynini o‘zgartirmoqchi bo‘lsangiz (o‘lcahmli sonlarni, shriftlari, ranglari, strelkalarning shakllari va boshqalar) sizning chizmangizda foydalanialdigan uning uchun o‘lcham chizig’i bo‘yicha shaqillatasiz va “O‘lcham qo‘yilishini sozlash” darchasi ochiladi (235- rasm).

213. 
     rasm. “O‘lcham qo‘yilishini sozlash” darchasi
     

“Ko‘proq” tugmasini bossak, u pastki chap burchakda joylashgan, unda darcha to‘liq o‘lchamgacha buraladi va quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi (236- rasm).

Diametr:

213. 
     rasm. Darchani to‘liq o‘lchamgacha burish
     

Bu tugma bosilganida o‘lchov soni oldida diametrning simvoli paydo bo‘ladi; Perefiks:

Matn kiritiladi va u son qiymati oldida paydo bo‘ladi; Avto:

Avto darchasiga belgini o‘rnatishda darchadagi o‘lchamning raqam qiymati paydo bo‘ladi va bu avtomatik holda o‘rnatiladi, siz o‘lchov qiymatini qayd qilingan raqam holida kiritishingiz mumkin, agar o‘lcham sonini avtomatik kiritish funksiyasini uzib qo‘ysak (237- rasm).

213. 
     rasm. O‘lchamning raqam qiymatini paydo qilish
     

Suffiks:

Matnga kiritiladi va u raqam qiymatidan keyin paydo bo‘ladi; Ruhsat etishalr:

Siz o‘lchamlarga maxsus ruxsat etilishlarni kiritishingiz mumkin, bu yerda ruxsat etishlar o‘lchov sonidan keyin yuqorida va pastda paydo bo‘lishi mumkin;

Dizayn:

Bu bo‘limda siz chiziq o‘lchamining dizaynini o‘zgartirishingiz mumkin;

Jim turish bo‘yicha o‘rnating:

o‘lchov chiziqlarini jim turish bo‘yicha dizaynini o‘rnatish- shunday tugma yordamida amalga oshirililishi mumkin. Jim turish bo‘yicha qiymatlar qayd qilingan hisoblanadi va chiziqning o‘lchamlarini umumiy belgilanishiga mos keladi (238- rasm).

213. 
     rasm. Matnni kengaytirish funktsiyasi
     

Sxemadagi o‘lchamlarini belgilanishini ko‘rsatish, “O‘lchamlar” ochirib- ulash anjomlar panelidagi o‘ngdagi eng chekkadagi tugmani ulab- uzib bilan bajarish mumkin.

Endi siz matnni kiritishingiz va uning balandligini 1/10 mm kattaliklarda aniqlay olasiz (ya’ni, deraza balandligidagi qiymat 1/10 mm ga ko‘paytiriladi).

Ushbu oynada, agar u tahrirlanmagan matnning asl joyiga nisbatan tahrirlangan bo‘lsa (chapga, markazga yoki o‘ngga) matni o‘rnini o‘zgattirmoqni ham o‘rnatishingiz mumkin.

Agar siz "Matn" oynasining yuqori o‘ng qismidagi tugmachani bossangiz, unda siz matn, o‘zgaruvchilar va konstantalarni kiritishingiz mumkin bo‘lgan oyna paydo bo‘ladi.

SPlan dasturi matndagi faol havolalarni aniqlash imkoniyatiga ega.

Faol havolalarning ikki turi mavjud: Tashqi faylga havola (Tashqi havolalar):

Ushbu funktsiyadan foydalanib, siz saytga (masalan, "www.abacom-online.de") yoki faylga (masalan, PDF-hujjat) havolani yaratishingiz mumkin.

Interkom (ichki havolalar):

Ushbu havolalardan foydalanib, loyihangizning istalgan joyiga borishingiz mumkin. Siz hatto loyihangizning boshqa sahifalariga o‘tishingiz mumkin. Ikki marta bosish bilan havolani bosishingiz mumkin. Shu tarzda interfaol sxemalar yaratilishi mumkin.

Matnning barcha variantlarini aniqlagandan so‘ng, Text Properties dialog oynasini yoping. Natijada, siz belgilagan parametrlar bilan matningiz varaqda yaratiladi.

SPlanda matnni tahrirlash rejimidan chiqish uchun o‘ng tugmasini bosing.

Matnni ikki marta bosgandan so‘ng, har qanday sozlamalarni o‘zgartirish uchun yana "Matn xususiyatlari" dialog oynasini chaqirishingiz mumkin.

Matnni tanlaganingizda paydo bo‘ladigan qora kvadratlardan foydalanib, siz uning hajmini, shakli va joylashishini o‘zgartirishingiz mumkin.

Matn blokini yaratish uchun keyingi "Matnli blok" tugmasini bosing. Keyinchalik, varaqning istalgan joyida sichqonchaning tugmachasini bosing va shu bilan sichqonchaning tugmachasini bosib, matn blokining yuqori chap burchagini belgilab, matn uchun to‘rtburchaklar maydonni chizamiz va sichqoncha tugmachasini qo‘yamiz. Matnni bloklash oynasi paydo bo‘ladi (239- rasm).

Ushbu oynada siz matningizni tahrirlashingiz mumkin. Matnni tahrirlash paytida barcha o‘zgarishlarni matn blokidagi varaqlarda ko‘rish mumkin.

SPlanning “Matnni blokirovka qilish” oynasida siz shrift turini, uning balandligini o‘zgartirishingiz va kerakli matnni belgilashingiz mumkin.

213. 
     rasm. Matnni bloklash oynasi
     

Matn blokini ikki marta bosish “Matnni bloklash oynasini” yana ochadi.

Agar siz matn blokini tanlasangiz, ekranda to‘rtburchaklar bilan ajratilgan maydon paydo bo‘ladi. Chizilgan rasmni chop etish yoki eksport qilishda ushbu maydon ko‘rsatilmaydi. Agar matn bu nuqta qilingan doiradan tashqariga chiqsa, u kesiladi. Nuqtali maydon sPlanda matn blokining maksimal hajmini belgilaydi.

Agar siz matn blokini tanlasangiz, unda qora kvadratchalar yordamida uning hajmini, shaklini o‘zgartirishingiz yoki ma‘lum bir burchakka burishingiz mumkin.

Keyin bizda "Rasm" tugmachasi bor va u rasmlarni kiritish uchun mo‘ljallangan.

Rasmni qo‘shish uchun “Fayl” menyusidan “Yuklab olish” tasvir menyusini tanlashingiz mumkin.

SPlan BMP va JPG kabi rasm formatlarini qo‘llab-quvvatlaydi. Agar siz boshqa formatdagi rasmni kiritishingiz kerak bo‘lsa, avval ularni boshqa dasturlardan foydalanib BMP yoki JPG formatiga o‘tkazishingiz kerak.

Agar siz kiritilgan rasmni tanlasangiz, qora kvadrat yordamida siz uning shaklini, o‘lchamini o‘zgartirishingiz va ma’lum burchak ostida aylantirishingiz mumkin (240- rasm).

213. 
     rasm. Rasmni aylantirish tugmasi
     

Keyingi "Kattalashtiruvchi" tugmachasi chizilgan sxemaning o‘lchamlarini o‘zgartirish uchun mo‘ljallangan. Siz sPlan varag‘ini chap tugmasini bosib chizilgan rasmni kattalashtirishingiz mumkin. Sichqonchaning o‘ng tugmasi chizilgan o‘lchovni kamaytiradi. Sichqoncha yordamida siz kattalashtirishni istagan joyni tanlashingiz mumkin.

Ammo hozir sPlan 7.0-da sichqoncha g‘ildiragini aylantirish orqali masshtablash sodir bo‘ladi. Bu faqat dasturning ettinchi versiyasida paydo bo‘lgan chizmalaringiz hajmini o‘zgartirishning eng yaxshi va eng qulay usulidir.

SPlan asboblar panelida uchta qo'shimcha masshtablash funktsiyalari mavjud: (o‘ngdagi uchinchi tugma).

Plitalar o‘lchovi - varaq hajmini monitor o‘lchamiga moslashtiradi.

Element shkalasi - monitorning o‘lchamiga ko‘ra barcha elementlar bilan maydonni kengaytiradi.

Tanlangan o‘lchov - chizilgan rasmning tanlangan qismini ko‘rinadigan maydonga kattalashtiradi.

Qolgan yana bir narsa - metr. Uning yordamida siz butun rasmning o‘lchamini, diagrammani o‘lchashingiz mumkin.